روز جهانی زبان اشاره

زبان در طول تاریخ بشر، شکل‌های مختلفی به خود دیده است، هر گروه از مردم نوعی از زبان را برای ارتباط با هم استفاده می‌کنند و ناشنوایان نیز از این امر مستثنی نیستند. زبان اشاره برای بیان مقصود ناشنوایان و به‌عنوان زبان آنان شناخته می‌شود با این حال، استفاده از این زبان اصلا جدید نیست و از قرن‌ها قبل زبان اشاره کاربرد داشته است.

به پاس اهمیت این زبان و توجه به آموزش و گسترش آن، سازمان ملل متحد 23 سپتامبر هر سال را روز جهانی زبان اشاره نام‌گذاری کرده است. در واقع نخستین بار فدراسیون جهانی ناشنوایان (WFD) بود که 23 سپتامبر سال 1951 این روز را گرامی داشت و پس از تلاش‌های این سازمان، از سال 2017 رسما این روز در سراسر جهان گرامی داشته می‌شود.

شاید کسی از این موضوع اطلاع نداشته باشد، اما در جهان حدود 72 میلیون ناشنوا وجود دارد که بسیاری از آنان از زبان اشاره برای صحبت کردن و برقراری ارتباط استفاده می‌کنند.

با این حال همۀ این افراد از یک زبان اشاره برای ارتباط استفاده نمی‌کنند زیرا هر زبان گفتاری موجود در جهان، یک زبان اشارۀ مخصوص به خود نیز دارد. البته یک زبان اشارۀ بین‌المللی نیز وجود دارد که افراد ناشنوا در سفر و جلسه‌های بین‌المللی می‌توانند از آن استفاده کنند.

دربارۀ زبآن‌های اشاره این نکته بسیار مهم است که با وجود تفاوت‌های ساختاری، زبآن‌های اشارۀ هر گروه از مردم جهان به همان اندازۀ زبان گفتاری اعتبار و اهمیت دارند و باید به رسمیت شناخته شوند.  

سازمان ملل متحد، برای روز جهانی زبان اشارۀ هر سال، یک شعار ویژه انتخاب می‌کند، شعار سال 2024 «به‌کارگیری حقوق زبان اشاره» است. این شعار بر اهمیت به‌رسمیت‌شناختن و ترویج زبان اشاره به عنوان یک زبان رسمی اشاره دارد. همچنین این موضوع را طرح می‌کند که دسترسی برابر به آموزش، اشتغال، مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اجتماعی برای جامعه ناشنوایان در همۀ جوامع باید جدی گرفته شود.

در ادامه می‌خوانید:

تاریخچه روز جهانی زبان اشاره

چند سؤال مهم دربارۀ روز جهانی زبان اشاره

چگونه روز جهانی زبان اشاره را گرامی بداریم؟

پنج حقیقت شگفت انگیز در مورد زبان اشاره

چرا ما زبان اشاره مهم است؟

نیکان و ناشنوایان

تاریخچه روز جهانی زبان اشاره

زبآن‌های اشاره، در طول تاریخ توسط ناشنوایان استفاده می‌شده است و استفاده از آن‌ها به دوران باستان بازمی‌گردد. رسالۀ کراتیلوس افلاطون که در قرن پانزدهم قبل از میلاد منتشر شد، یکی از قدیمی‌ترین گزارش‌های ثبت شده از زبان اشاره است.

سقراط، یکی از بزرگ‌ترین متفکران تاریخ هم در یکی از نوشته‌هایش دربارۀ زبان اشاره صحبت کرده است: «اگر ما صدا یا زبان نداشتیم و می‌خواستیم با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم، آیا سعی نمی‌کردیم با حرکت دادن دست‌ها، سر و باقی اعضای بدنمان علامت‌هایی به هم بدهیم؟»

گرچه مستندات کمی وجود دارد اما این یک حقیقت تاریخی است که در جوامع باستانی، برخی افراد ناشنوا از اشاره‌ها و حرکات بدنی برای انتقال پیام‌ها استفاده می‌کردند.

در دوران قرون وسطی افراد ناشنوا اغلب به حاشیۀ جامعه رانده می‌شدند و نهادهای اجتماعی خاصی برای آموزش آنان وجود نداشت. با این حال، برخی از صومعه‌ها و کلیساها نقش مهمی در به کارگیری روش‌های ارتباطی مبتنی بر اشاره داشتند. به عنوان مثال، برخی از راهبان که ناشنوا هم نبودند، به‌دلیل آنچه روزۀ سکوت نامیده می‎شود، از اشاره برای ارتباطات روزانه استفاده می‌کردند.

زبان اشاره در قرن ۱۷ و ۱۸میلادی نیز استفاده می‌شد و روش‌های نظام‌مندکردن آن از همین زمان آغاز شد. در قرن ۱۷، پدر و پونس د لئون، که یک راهب اسپانیایی بود، اولین تلاش‌های مستند برای آموزش زبان اشاره به افراد ناشنوا را انجام داد. او با استفاده از اشارات دست و علائم خاص به آموزش ناشنوایان پرداخت. بعدها، در قرن ۱۸، چارلز میشل دو لپه، یک روحانی فرانسوی، یکی از مهم‌ترین گام‌ها را در توسعۀ زبان اشاره برداشت. او که به‌عنوان «پدر زبان اشاره فرانسوی» شناخته می‌شود، مدرسه‌ای برای آموزش ناشنوایان تأسیس کرد که در آن از یک سیستم اشاره استفاده می‌شد. این مدرسه تأثیر زیادی بر توسعۀ زبآن‌های اشاره در اروپا داشت.

در قرن ۱۹، زبان اشاره در آمریکا نیز توسعه یافت. توماس هاپکینز گالودت و لورن کلرک، تأسیس‌کنندگان اولین مدرسه ناشنوایان در ایالات متحده در سال ۱۸۱۷، نقش کلیدی در شکل‌گیری زبان اشاره آمریکایی (ASL) داشتند. گالودت تحت تأثیر زبان اشاره فرانسوی بود و با کمک یک معلم ناشنوا به نام کلرک، این زبان را به ایالات متحده آورد.

در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، بحث‌هایی درباره استفاده از زبان اشاره در آموزش ناشنوایان شکل گرفت. برخی از سیستم‌های آموزش ناشنوایان ترجیح دادند به جای زبان اشاره، از روش‌های گفتاری استفاده کنند (سیستم شفاهی). اما با این حال، زبان اشاره همچنان به عنوان ابزار اصلی ارتباطی بسیاری از ناشنوایان باقی ماند. از نیمه دوم قرن ۲۰، با تلاش‌ جنبش‌های حقوق ناشنوایان، زبآن‌های اشاره به رسمیت شناخته شدند.

در قرن ۲۱، زبان اشاره در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته و از نظر قانونی به عنوان یک زبان مستقل پذیرفته شده. امروزه پژوهش‌های زیادی در مورد زبآن‌های اشاره به‌عنوان یک سیستم ارتباطی غنی و کامل شناخته می‌شوند و هر سال در روز جهانی زبان اشاره بر اهمیت آن‌ها و آموزششان تأکید می‌شود.

چند سؤال مهم دربارۀ روز جهانی زبان اشاره

چند نوع زبان اشاره وجود دارد؟

در سراسر جهان، بیش از 300 زبان اشاره مختلف استفاده می‌شود. آن‌ها از یک کشور به کشور دیگر متفاوت هستند. حتی در کشورهایی که به یک زبان صحبت می‌شود، لهجه‌های مناطق مختلف تفاوت‌های جزئی در استفاده و تفسیر ربان اشاره دارند.

رایج‌ترین زبان اشاره چیست؟

زبان اشارۀ انگلیسی، پرکاربردترین زبان اشاره در بین افراد ناشنواست که در ایالات متحده از آن استفاده می‌شود.

آیا می‌توانید به زبان اشاره پیامک بنویسید؟

با دردسترس‌بودن برنامه‌های جدید صفحه‌کلید تلفن همراه، استفاده‌کنندگان از زبان اشاره در آمریکا، دیگر نگران فرستادن پیام نیستند. کاربران می‌توانند از این صفحه‌کلیدها برای ارسال پیام‌های متنی و ایمیل‌هایی که شامل شکلک‌های مخصوص زبان اشاره آمریکایی (ASL) هستند، استفاده کنند.

چگونه روز جهانی زبان اشاره را گرامی بداریم؟

زبان اشاره یاد بگیرید

یادگیری زبان اشاره یکی از بهترین راه‌ها برای بزرگداشت این روز است. چند منبع عالی آنلاین برای کمک به شما در این زمینه وجود دارد. یادگیری زبان اشاره، تأثیر بسیاری در برقراری ارتباط با افراد ناشنوا دارد و همدلی و دوستی ایجاد می‌کند. فقط به این فکر کنید که چقدر می‌توانید احساس فوق‌العاده‌ای را در کسی که از زبان اشاره استفاده می‌کند، ایجاد کنید. حتی یاد گرفتن سلام و احوال‌پرسی به زبان اشاره هم برای قدم نخست عالی است.

در افزایش آگاهی سهیم شوید

افزایش آگاهی راه دیگری برای بزرگداشت روز جهانی زبان اشاره است. بیشتر افراد از زبان‌های اشاره بی‌اطلاع هستند. آن‌ها همچنین نمی‌دانند که تعداد افرادی که در سراسر جهان به زبان اشاره تکیه می‌کنند، چه اندازه زیاد است. در این روز، آموزش دیگران را بر عهده بگیرید تا هر چه بیشتر بتوانیم با دوستان، آشنایان و افراد جامعه‌مان که با زبان اشاره صحبت می‌کنند، ارتباط برقرار کنیم.

پنج حقیقت شگفت‌انگیز در مورد زبان اشاره

چهارمین زبان پرکاربرد در بریتانیا

بیش از 125هزار بزرگ‌سال در بریتانیا از زبان اشاره انگلیسی استفاده می‌کنند و بسیاری دیگر نیز می‌دانند که چگونه با آن ارتباط برقرار کنند. همچنین زبان اشارۀ انگلیسی، زبان اصلی 15000 نفر در انگلستان و ولز است.

کشورهای مختلف نسخه‌های خاص خود را دارند

علیرغم این واقعیت که بریتانیا و ایالات متحده هر دو به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند، زبان اشاره آن‌ها بسیار متفاوت است. همان‌طور که لهجه‌ها و گویش‌ها در زبان گفتاری، متنوع هستند، در زبان اشارۀ هر منطقه نیز تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود.

چیزهای دیگری هم مهم است

زبان اشاره، علاوه بر «نشانه‌ها»، از حالت‌های چهره، حرکات و زبان بدن برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند. زبان اشاره سیستم دستوری خاص خود را دارد که دارای الگوهای جمله‌ای متمایز از زبان گفتاری است.

ناشنوایان «نشانۀ نام» دارند

بسیاری از افرادی که با استفاده از زبان اشاره با هم ارتباط برقرار می‌کنند، به جای امضاکردن، از یک علامت واحد برای نشان‌دادن نام خود استفاده می‌کنند. این «نشانۀ نام» برای هرکس، منحصربه‌فرد و شبیه به یک نام مستعار است.

یادگیری آن دشوار نیست

زبان اشاره وسیله ارتباطی دشواری به نظر می‌رسد، اما دلیلی وجود دارد که چرا توسط افراد زیادی در سراسر جهان استفاده می‌شود: یادگیری آن بسیار ساده است اگر معلم مناسبی داشته باشید و به روش صحیح آموزش داده شود.

چرا ما زبان اشاره مهم است؟

برای افراد ناشنوا حیاتی است

بسیاری از افراد ناشنوا و کم‌شنوا به زبان اشاره به‌عنوان یک وسیلۀ ارتباطی وابسته هستند. زبان اشاره زبان مادری ناشنوایان است و دسترسی کامل به ارتباط را فراهم می‌کند. اگرچه زبان اشاره عمدتاً توسط ناشنوایان استفاده می‌شود، اما دیگر افرادی که می‌شنوند اما نمی‌توانند صحبت کنند نیز از آن استفاده می‌کنند.

گویاتر است

زبان اشاره شامل حرکات بازوها، بدن، حالات صورت و همچنین حرکت دست‌هاست. در زبان اشاره، حالات چهره می‌تواند هم احساسات و هم اطلاعات دستوری را منتقل کند. به‌عنوان مثال، بالاو‌پایین‌بردن ابروها می‌تواند نحو یک جمله را از یک عبارت به یک پرسش تبدیل کند.

گوش‌دادن با چشم‌ها

افرادی که به زبان اشاره مسلط هستند، اغلب شنوندگان بهتری هستند. هنگام استفاده از زبان اشاره، باید ارتباط چشمی ثابتی با شخص مقابل برقرار کرد. بر خلاف زبان گفتاری، زبان اشاره به شخص اجازه نمی‌دهد در حالی که هنوز گوش می‌دهد، از فردی که صحبت می‌کند، دور شود.

این می‌تواند یک عادت بسیار سودمند برای استفاده‌کنندگان از زبان گفتاری باشد و آنان را به افرادی تبدیل کند که به صحبت طرف مقابلشان خوب دقت می‌کنند. از سوی دیگر حفظ تماس چشمی هنگام صحبت، نشان می‌دهد که یک شخص واقعاً به آنچه طرف مقابل می‌گوید علاقه‌مند است.

نیکان و ناشنوایان

خیریه‌ها از جمله نهادهایی هستند که تلاش می‌کنند به مددجویان ناشنوا بیشترین توجه را داشته باشند. مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت، به‌عنوان حامی خانواده‌ها، روز جهانی زبان اشاره به همۀ همراهان ناشنوای خود تبریک می‌گوید و جهانی شاد و سرشار از سلامتی برای آنان آرزومند است.

خیریۀ نیکان در بیش از 13 سال فعالیت خود همواره تلاش کرده است که مددجویان ناشنوا را در برخورداری از درمان، گذراندن دوره‌های گفتاردرمانی و خریدن سمعک یاری کند. هدف اصلی نیکان خودکفایی همۀ مددجویان است و در این مسیر می‌کوشد، هر یک از اعضای خانواده که به جامعۀ ناشنوایان تعلق دارد، به یک زندگی بهتر و پویاتر دست یابد.

نیکان در سال‌های گذشته فعالیت‌های بسیاری در این زمینه انجام داده است که گزارش آنها را می‌توانید در اینستاگرام مؤسسه مشاهده کنید. به‌عنوان مخاطب نیکان و عضوی از این خانوادۀ بزرگ شما دربارۀ روز جهانی زبان اشاره و کمک به عزیزان ناشنوای جامعه‌مان چگونه فکر می‌کنید؟ خوشحال خواهیم شد اگر نظرات خود را از کادر پایین همین مقاله با ما درمیان بگذارید.