گرامیداشت تلاش‌های بی‌وقفه کارگران معادن

روزی برای پاسداشت انسان‌هایی سخت‌کوش که از دل زمین ثروت‌ استخراج می‌کنند و زندگی بشر را شکل می‌دهند؛ اما خود، معمولاً در سختی زندگی می‌کنند.

روز کارگران معدن؛ گرامیداشت تلاش‌های بی‌وقفه معدن چیان جهان

وسط شهر طبس و در فضای بزرگ امامزاده‌ای که نقش میدان مرکزی شهر را دارد، حالا محل زندگی ابدی چندین کارگر معدن خبرساز «معدنجو» هم هست؛ مراسم روز چهلم جان‌باختگان حادثه معدنجو هم در همین امامزاده و با حضور مقاماتی چون ریاست مجلس و معاون ریاست‌جمهوری و چندین وزیر مرتبط در جریان است. ۱۰ آبان ۱۴۰۳ است و ۴۰ روز از حادثه ناگهانی «معدنجو» که منجر به مرگ ۵۳ معدنچی این معدن شده، می‌گذرد.

کنار آرامگاه یکی از همین کارگران؛ محمدجواد بهشتی‌زاده، سه کودک نشسته و مشغول گپ و گفت کودکانه‌اند؛ یکی کودکی ۱۲ساله که درست در نخستین روز آغاز سال تحصیلی و مدرسه، عزادار پدرش شده و در این مدت به‌قول خودش «حال‌وحوصله درس و کتاب» نداشته و دو نفر دیگه هم پسرعمه‌هایش. همچنان که مشغول پرپر کردن گل‌های روی سنگ قبر و پرتاب به سمت پسرعمه‌هایش هست، می‌گوید «دیگه نمی‌خوام مدرسه برم، می‌خوام برم سربازی. اگه زودتر کارت خدمت بگیرم، می‌تونم جای بابام استخدام معدن بشم…»

اگرچه در این روز پر از خبر و پر از بازدید، با ده‌ها مسئول و کارگر معدن و خانواده جان‌باختگان هم‌کلام می‌شویم؛ اما برای نویسنده این متن، همان سخن و برنامه سربازی رفتن کودکی ۱۲ساله، فراموش‌نشدنی است؛ ‌ اینکه به‌راستی تکلیف آینده این کودکان چه خواهد شد و تا چه‌ اندازه حمایت روانی، آموزشی و اقتصادی دریافت خواهند کرد؟

با این مقدمه اما سراغ روز جهانی معدنچیان برویم؛ فرصتی مناسب تا به یاد بیاوریم که صنعت معدن، پایه‌گذار تمدن‌های بشری بوده و همچنان به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطح جهان شناخته می‌شود. بااین‌حال، زندگی و کار معدنچیان، اغلب در سایه قرار دارد و تنها در مواقع بحرانی یا حادثه‌ای بزرگ، توجه عمومی به این قشر خاص جلب می‌شود. در این مقاله اما تلاش می‌شود به هر دوست ماجرا؛ ‌ یعنی یکی اهمیت صنعت معدن و معدنچیان و دیگری هم زندگی سخت کارگران معدن و شرایط خانواده معدنچیان، پرداخته شود.

روز کارگران معدن از کجا می‌آید؟

روز جهانی معدنچیان که هر ساله در ۴ دسامبر (۱۳ آذر) گرامی داشته می‌شود، به‌منظور ارج‌نهادن به تلاش‌های این قشر زحمت‌کش و پرخطرترین شغل دنیا است.

این روز اولین‌بار در سال ۲۰۰۷ توسط اتحادیه بین‌المللی معدنچیان (ICEM) معرفی شد و از آن زمان به یک روز نمادین برای یادآوری خطرات و مشکلاتی که معدنچیان با آن مواجه‌اند، تبدیل شده است.

البته باید یادآوری شود که در کشورهای مختلف روزها و تاریخ‌های دیگری برای گرامیداشت معدنچیان وجد دارد؛ اما معروف‌ترین همان ۴ دسامبر است. نام‌گذاری این روز به طور خاص برای یادآوری اهمیت صنعت معدن در رشد و توسعه جوامع بشری و همچنین اهمیت سلامت و امنیت معدنچیان انجام گرفت.

معدنچیان از دیرباز به‌عنوان افرادی شناخته می‌شدند که به‌رغم خطرات جدی و شرایط سخت کار، به استخراج مواد معدنی موردنیاز برای توسعه بشر می‌پرداختند. با این مقدمه اما سراغ زندگی کارگران معدن برویم و کمی درباره این سبک زندگی بنویسیم.

زندگی کارگران معدن؛ اهمیت کار در معدن برای تمدن انسان

همچنان که در ادبیات روزمره مردم بسیاری از کشورها از جمله همین ایران خودمان مدام تکرار می‌شود، کار در معدن یکی از قدیمی‌ترین و دشوارترین شغل‌ها در تاریخ بشر است. از زمان‌های گذشته که انسان‌ها برای دسترسی به مواد معدنی اولیه از جمله طلا، مس و آهن دست به استخراج معادن می‌زدند، این صنعت پایه‌گذار بسیاری از اختراعات و پیشرفت‌های فناوری بوده است.

صنایع بزرگ امروزی نظیر فولاد، انرژی، و حتی فناوری‌های پیشرفته، به طور مستقیم وابسته به معادن هستند. زندگی کارگران معدن، با وجود اهمیت شغل آنها، به‌هیچ‌عنوان ساده نیست. شرایط کار در معادن به دلیل خطرات طبیعی مانند ریزش تونل‌ها، گازهای سمی و تجهیزات قدیمی و ناکافی، بسیار دشوار و پرخطر است. در بسیاری از مناطق جهان، کارگران معدن به‌هیچ‌وجه از بیمه و مزایای اجتماعی مناسب برخوردار نیستند و حتی در صورت بروز حادثه، کمک‌های فوری و درمانی نیز به‌سادگی در دسترس آنها قرار ندارد.

برای برخورد صحیح با این صنعت و ارتقا سطح ایمنی، دولت‌ها و نهادهای مختلف باید به آموزش و بهبود تکنولوژی‌های ایمنی معادن توجه بیشتری داشته باشند. همچنین، مسئولیت اجتماعی شرکت‌های معدنی و توجه به حقوق کارگران، نیازمند نظارت و اجرای قوانین حمایتی است.

زندگی معدنچیان ایران؛ حوادث و زندگی سخت

همچنان که در این سال‌ها و بارها در اخبار خوانده یا شنیده‌ایم، معدنچیان ایرانی، همچون بسیاری از همتایان خود در سایر نقاط جهان، در شرایط دشوار و پرخطری مشغول به کار هستند.

معادن ایران، با وجود منابع عظیم معدنی، به دلیل نبود استانداردهای ایمنی مناسب و تجهیزات به‌روز، همواره شاهد حوادث ناگوار بوده است. انفجارها، ریزش تونل‌ها و مشکلات بهداشتی از جمله خطراتی هستند که معدنچیان ایرانی با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

چندین حادثه تلخ در تاریخ معادن ایران، مانند حادثه معدن زمستان یورت در سال ۱۳۹۶، توجه رسانه‌ها و مسئولین را به این وضعیت جلب کرده است. در این حادثه، بیش از ۴۰ معدنچی جان خود را از دست دادند و هزاران خانواده به طور مستقیم از آسیب‌های آن متضرر شدند.

این وقایع که به‌وضوح نشان‌دهنده نیاز فوری به بهبود شرایط کار و زندگی معدنچیان است، باید انگیزه‌ای برای تغییرات اساسی در صنعت معدن کشور می‌شد؛ اما حوادث سهمگین پس از آن، نشان می‌دهد که همچنان اقدامات مهمی باید انجام شود. کارشناسان و نمایندگان کارگران می‌گویند معدنچیان ایرانی باید از حمایت‌های بیشتری برخوردار شوند؛ از بیمه‌های اجتماعی بهتر گرفته تا آموزش‌های ایمنی، بهداشت شغلی و تجهیزات به‌روز. در این راستا، مؤسسات خیریه و سازمان‌های اجتماعی می‌توانند با ارائه کمک‌های مالی و فنی، سهم مهمی در بهبود وضعیت آنها ایفا کنند.

نقش کارهای داوطلبانه و مؤسسات خیریه در حمایت از معدنچیان

حال که کمی از پیشینه کار در معدن و زندگی سخت معدنچیان گفتیم، خوب است اشاره‌ای به نقش نهادهای خیریه و فعالیت‌های داوطلبانه در بهبود این شرایط هم داشته باشیم؛ مانند هر حوزه و زمینه مهم دیگر، کارهای داوطلبانه و حمایت‌های خیریه نقش بسزایی در بهبود شرایط زندگی معدنچیان و خانواده‌های آنها دارند.

باتوجه‌به سختی‌های شغلی معدنچیان و عدم توجه کافی به این قشر در بسیاری از کشورها، مؤسسات خیریه می‌توانند به‌عنوان پل ارتباطی میان جامعه و معدنچیان عمل کنند و در رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی آنها گام‌های مؤثری بردارند.

علاوه‌برآن، مؤسسات خیریه می‌توانند در زمینه‌هایی مانند تأمین منابع مالی برای خانواده‌های معدنچیان آسیب‌دیده، آموزش‌های ایمنی و بهداشت در معادن، و فراهم‌آوری امکانات درمانی و رفاهی نقش مهمی ایفا کنند. در برخی کشورها، این مؤسسات حتی در کمک به نوسازی معادن و فراهم‌آوری شرایط ایمن‌تر برای کارگران فعالیت می‌کنند.

سخن پایانی

در نهایت، روز معدنچیان باید به‌عنوان یادآوری به جامعه بشری عمل کند تا هر کدام از ما نقش خود را در حمایت از این قشر زحمت‌کش ایفا کنیم و از طریق همکاری با مؤسسات خیریه، شرایط بهتری برای این کارگران فراهم آوریم. حمایت از معدنچیان نه‌تنها مسئولیتی اجتماعی است، بلکه سرمایه‌گذاری در بهبود شرایط آنها به نفع تمامی جامعه بشری خواهد بود.