روز جهانی زبان مادری
زبان مهم‌ترین عاملی است که فرهنگ یک گروه از مردم را بازتاب می‌دهد. به همین دلیل است که مرگ یک زبان می‌تواند به معنای مرگ بخشی از فرهنگ جامعۀ جهانی تلقی شود. این موضوع اهمیت حفظ زبان مادری و پیشگیری از فراموش‌شدن این میراث بزرگ بشری را نشان می‌دهد.
همین موضوع مهم موجب شد که سازمان یونسکو 21 فوریۀ هر سال را به‌عنوان روز جهانی زبان مادری انتخاب کند. هرچند در ابتدا این روز به خاطر ارج‌‍نهادن به تلاش مردم بنگلادش در شرق پاکستان برای حفظ زبان بنگلایی انتخاب شد اما هدف اصلی نهفته در آن توجه به زبان‌های گوناگون موجود در جهان و تلاش برای حفظ آنها بود.
زبان مادری همانند رنگ چشم، شکل بینی، رنگ پوست و… با هر فردی پا به عرصۀ زندگی او می‌گذارد. هیچ‌کس نمی‌تواند در آن دخل و تصرفی داشته باشد؛ به همین دلیل زبان مادری بخشی از هویت هر شخص محسوب می‌شود. هر زبان مادری برای گویشورانش مثل هوا ضروری و همچون مهر مادر دوست‌داشتنی است؛ پس شناختن، شنیدن و احترام‌گذاشتن به زبان مادری دیگر مردمان وظیفۀ هر انسانی است.
در ادامه می‌خوانید:
- تاریخچۀ روز جهانی زبان مادری
- جدول زمانی روز جهانی زبان مادری
- چگونه روز جهانی زبان مادری را گرامی بداریم؟
- پنج حقیت زبانی دربارۀ زبان‌های مادری
- اهمیت روز جهانی زبان مادری
- زبان‌های مردم ایران
- نیکان و زبان مادری
تاریخچۀ روز جهانی زبان مادری
روز جهانی زبان مادری از سال 2000 در سراسر جهان به عنوان مناسبتی بین‌المللی گرامی داشته می‌شود. این روز برای اولین بار از سوی سازمان یونسکو در 17 نوامبر 1999 اعلام شد. چند سال بعد یعنی در سال 2002، مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامۀ 56/262 سازمان ملل به طور رسمی آن را به رسمیت شناخت.
داستان اهمیت دادن به زبان مادری از بنگلادش آغاز شد. 21 فوریه سالگرد مبارزۀ مردم بنگلادش برای به رسمیت شناختن زبان بِنگالی است. مبارزهای که از سال 1947 آغاز شد زمانی که بنگلادش هنوز از پاکستان مستقل نشده بود. پاکستان که آن زمان به دو بخش پاکستان شرقی و پاکستان غربی تقسیم می‌شد، فرهنگ‌ها و زبان‌های متفاوتی داشت.
در سال 1948، دیرندرانات داتا از پاکستان شرقی در مجلس مؤسسان پاکستان خواستار آن شد که علاوه بر اردو، حداقل یکی از زبان‌های ملی بنگالی نیز در کشور به رسمیت شناخته شود. اعتراضات زیادی برای تحقق این امر شکل گرفت؛ با این حال، دولت پاکستان جلسات عمومی و تجمعات را برای سرکوب این اعتراضات غیرقانونی اعلام کرد. پس از آن دانشجویان دانشگاه داکا، همراه با عموم مردم، تجمعات و جلسات گسترده‌ای ترتیب دادند. پلیس حتی حاضران در این تجمعات را هدف شلیک گلوله قرار داد اما مردم از خواستۀ خود عقب‌نشینی نکردند.
پس از استقلال بنگلادش از پاکستان و شکل‌گیری کشور جدیدی به این نام طرح پیشنهادی رفیق الاسلام محقق، نویسنده، زبان‌شناس و فعال فرهنگی بنگلادشی برای توجه به این واقعۀ تاریخی در پارلمان این کشور مطرح شد. دولت بنگلادش نیز پیشنهاد رسمی خود را به یونسکو ارائه کرد. در 17 نوامبر 1999، در سی‌امین مجمع عمومی یونسکو به اتفاق آرا تصمیم گرفته شد که 21 فوریه به عنوان روز جهانی زبان مادری در سراسر جهان انتخاب شود.
جدول زمانی روز جهانی زبان مادری
1948، انتخاب اردو به عنوان زبان ملی پاکستان. با وجود آنکه زبان بنگالی در شرق پاکستان رایج بود، دولت پاکستان زبان اردو را به‌عنوان زبان ملی اعلام کرد.
21 فوریه 1952، آتش در رالی‌ها. پلیس پاکستان به روی شرکت‌کنندگان در تظاهرات اعتراض‌آمیز برای به رسمت شناخته‌شدن زبان بنگالی آتش گشود.
9 ژانویه 1998، نامه‌ای به کوفی عنان. رفیق‌الاسلام و عبدالسلام در نامه‌ای به کوفی عنان از او خواستند برای حفظ زبان‌ها و اعلام روز جهانی زبان مادری گام بردارد.
2008، سال زبان‌ها. مجمع عمومی سازمان ملل متحد این سال را سال جهانی زبان‌ها اعلام کرد.
چگونه روز جهانی زبان مادری را گرامی بداریم؟
در یک کلاس زبان ثبت نام کنید
در روز جهانی زبان مادری، برای یادگیری یک زبان بین‌المللی ثبت نام کنید. این می‌تواند هر زبانی از ماندارین تا اسپانیایی، هندی و فرانسوی باشد. زبان‌های زیادی وجود دارد که شما را شگفت‌زده خواهد شد.
به زبان مادری خود صحبت کنید
در روز جهانی زبان مادری، سعی کنید حداقل با خانواده خود فقط به زبان محلی خود صحبت کنید. بیشتر اوقات ما در نهایت به یک زبان خنثی صحبت می‌کنیم و فراموش می‌کنیم که چگونه کلمات اصلی را در زبان مادری خود بیان کنیم. امروز روزی است که می‌توانید آن را تغییر دهید.
یک زبان تدریس کنید
آیا در حال حاضر چند زبانه هستید؟ خوب، می‌توانید از مهارت‌های خود برای آموزش زبان دیگری به یک دوست یا خانواده استفاده کنید. این همچنین به شما کمک می‌کند تا دانش خود را تقویت کنید و به آن زبان تسلط کامل پیدا کنید.
پنج حقیقت زبانی دربارۀ زبان‌های مادری
زبان‌های هندی
بیشتر زبان‌های هندی به چهار گروه متمایز تقسیم می‌شوند که عبارتند از: آفریقایی-آسیایی، دراویدی، هند و آریایی و چینی-تبتی.
هزاران زبان
حدود 7000 زبان در سراسر جهان وجود دارد.
پاپوآ گینه نو
پاپوآ گینه نو با ۸۴۰ زبان بیشترین زبان را در جهان دارد.
زبان‌های در حال انقراض
در سراسر جهان، تقریباً 2400 زبان در آستانۀ انقراض هستند.
انگلیسی بیشترین کلمات را دارد
زبان انگلیسی با بیش از 250هزار کلمه بیشترین تعداد کلمه را دارد.
اهمیت روز جهانی زبان مادری
تنوع را ترویج می‌کند
جهان از صدها فرهنگ ساخته شده است که مردم آنها به زبان‌های مختلفی صحبت می‌کنند. روز جهانی زبان مادری زمانی برای ترویج تنوع فرهنگی است. این مناسبت دریچه‌ای به فرهنگ‌های دیگر می‌گشاید و به مردم اجازه می‌دهد تا زبان‌های بسیاری را در جهان بشناسند.
ترویج یادگیری زبان
دانستن بیش از یک زبان همیشه مزیت محسوب می‌شود. شما هرگز نمی‌دانید چه زمانی ممکن است زبان دوم به کارتان بیاید. روز جهانی زبان مادری چندزبانگی و یادگیری زبان دیگری را ترویج می‌کند.
حفظ زبان‌های قدیمی
زبان برای برقراری ارتباط آسان ضروری است. بسیاری از زبان‌ها در حال محو‌شدن هستند و ما از وجود آنها اطلاعی نداریم. این روز بسیاری از زبان‌های جهان را روشن می‌کند و به ما امکان می‌دهد زبان‌های باستانی را نیز بشناسیم.
زبان‌های مردم ایران
جمعیت ایران بر اساس سرشماری در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، بالغ بر ۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰ نفر بوده است. نشریه‌های مختلف، گزارش‌های متنوع و عمدتاً متفاوتی را از آمار پراکندگی زبانی در ایران منتشر کرده اند.
دانشنامۀ معتبر اتنولوگ(Ethnologue) که داده‌های آماری از تعداد گویشوران زبان‌های مختلف را به صورت اینترنتی منتشر می‌کند، جمعیت گویشوران زبان‌های گوناگون در ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی را به ترتیب زیر بیان کرده است. بیش از ۸۱ درصد مردم ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی به یکی از زبان‌های ایرانی سخن می‌گویند.
تنوع زبانی مردم ساکن جغرافیای ایران بسیار متنوع و رنگارنگ است. بیشتر مردم ایران به زبان‌های فارسی، ترکی آذربایجانی، کردی، عربی، لری، گیلکی، مازندرانی، بلوچی، لکی، تاتی، تالشی، ترکی ترکمنی، ترکی خراسانی، ترکی قشقایی، ارمنی و آشوری صحبت می‌کنند؛ البته هستند زبان‌های دیگری که هنوز گویشوران اندکی دارند و در معرض خطر نابودی قرار دارند. در مجموع ایران ۷۶ زبان زنده دارد. حدود نیمی از این زبان‌ها با درجه‌های مختلف در خطر هستند.
سازمان یونسکو ۶ درجه برای میزان درخطربودن یک زبان در نظر گرفته‌است و ۹ عامل را در این امر مؤثر می‌داند. از بین این عوامل دو عامل از اهمیت بالایی برخوردارند. یکی از آنها تعداد سخنگویان زبان است. عامل دوم و مهم‌تر انتقال بین نسلی است. به این معنا که پدر و مادر در خانواده زبان مادری خود را به فرزندانشان منتقل می‌کنند یا خیر. اگر خانواده به دلایلی مانند اعتبار زبان رسمی با فرزندانشان به زبان بومی خود حرف نزنند، نسل والدین آخرین سخنگویان آن زبان بومی خواهند بود و با مرگ آنها آن زبان هم از بین می‌رود.
خطر نابودی زبان‌های بومی فقط مختص ایران نیست، براساس آمارهای رسمی سازمان یونسکو بیش از ۵۰ درصد از هفت هزار زبان شناخته شده در دنیا در آستانۀ نابودی هستند. از میان هفت هزار زبان، تنها چند صد زبان در نظام‌های آموزشی و رسمی دنیا ارائه و کمتر از ۱۰۰ زبان در دنیای دیجیتال به کار گرفته می‌شوند.
نیکان و زبان مادری
مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت به عنوان حامی خانواده‌ها روز جهانی زبان مادری را به همۀ مردم ایران تبریک می‌گوید. ما در نیکان خواستار زندگی سرشار از سلامتی و شادی برای همۀ مردم کشورمان با هر زبانی که به آن صحبت می‌کنند هستیم.
برای ما تفاوتی ندارد که شما به کدام فرهنگ تعلق دارید و به چه زبانی سخن میگویید، در هر حال خود را حامی همۀ مردمی می‌دانیم که در این روزگار سخت به دستان مهربانی نیاز دارند تا بتوانند از دشواری‌های زندگی بگذرند. ما در در فضای مجازی به‌ویژه اینستاگرام نیکان دنبال کنید، از برنامه‌های خیر حمایت کنید و اگر نیازی دارید یا نیازمندی را می‌شناسید با ما در میان بگذارید.
نظرات
نظر شما در مورد این مطلب چیست؟