سیزده بدر؛ روز طبیعت

سیزدهمین روز فروردین ماه یا سیزده بدر، یکی از جشن‌های نوروزی است که در تقویم رسمی ایران، روز طبیعت نام‌گذاری شده‌است. در این روز، مردم بنا بر سنتی فرهنگی، از خانه‌ها بیرون می‌آیند و به دشت و صحرا و باغ می‌روند تا آخرین روز عید را در طبیعت، سبزه، گیاه و آب روان چشمه‌ها و جویبارها بگذرانند.

گرچه بر اساس باورهای کهن، در این روز مردم از خانه بیرون می‌روند تا بدشگونی را در طبیعت به در کنند اما امروز سیزده بدر به نمادی برای گرامی داشتن طبیعت تبدیل شده و به همین دلیل آن را روز طبیعت می‌نامند.

محافظت از طبیعت و آسیب نرساندن به آن مهم‌ترین پیام‌هایی است که روز طبیعت برای مردم دارد، هرچند رسیدن به نقطه‌ای که همۀ مردم به این دو اصل وفادارانه عمل کنند به آموزش، توجه و مسئولیت‌پذیری نیاز دارد. در روز طبیعت خوب است کمی به طبیعت و آنچه زمین برای ما فراهم کرده است بیندیشیم و با کوچک‌ترین و ساده‌ترین کارها قدمی برای بهبودش برداریم.

در ادامه می‌خوانید:

• سیزده بدر چیست؟
• مراسم سیزده بدر
• روزی برای طبیعت
• ۱۰ توصیه مهم برای روز طبیعت
• نیکان، روز طبیعت، محیط زیست

سیزده بدر چیست؟

جشن نوروز را بازمانده از زمان جمشید می‌دانند و سیزده بدر هم از همان روزگار با جشن نوروز به ما رسیده است. در اسطوره‌ها می‌گویند که جمشید، شاه پیشدادی، سیزده بدر به صحرای سبز و خرم می‌رفت و خیمه بر پا می‌کند و چند سال متوالی این کار را انجام می‌دهد تا آنکه این مراسم در ایران زمین به سنت و آیین بدل می‌شود. از آن پس ایرانیان سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه‌سارها و در دامان طبیعت می‌گذرانند. با این حال اگر نگاهی به متون تاریخی بیندازیم، قدیمی‌ترین گزارش رسمی از برگزاری سیزده بدر به دوران قاچار بازمی‌گردد و به نظر می‌رسد که این جشن چند سده بیشتر، قدمت ندارد.

مراسم سیزده بدر

مراسم و آداب سیزده بدر بسیار متفاوت و گسترده است؛ سیزدهم فروردین، روز تیشتر و آغاز نیمسال دوم زراعی است و به همین دلیل ایرانیان در این روز برای نیایش و گرامیداشت تیشتر، ایزد باران‌آور به کشتزارها و مزارع می‌رفتند و در زمین تازه‌روییده و سرسبز شادی و پایکوبی می‌کردند.

بخشی دیگر از آیین‌های سیزده بدر را هم باورهایی تشکیل می‌دهند که به نوعی با تقدیر و سر نوشت در پیوند است. برای نمونه فال‌گوش ایستادن، فال‌گرفتن (به ویژه فال کوزه)، گره‌زدن سبزی و گشودن آن برای بخت گشایی از مراسم‌های روز سیزده بدر هستند.

بازی‌های گروهی، ترانه‌ها و رقص‌های دسته جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، پختن آش، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، آب بازی و بسیاری مراسم‌ دیگر هم در جای جای ایران زمین در روز سیزده بدر اجرا می‌شده و هنوز هم طرفداران خودش را دارد.

بیرون رفتن از خانه

معروف است که هر کس در روز سیزدهم نوروز در خانه بماند، نحسی این روز دامن وی را می‌گیرد و برای همین باید از خانه بیرون برود. در بین ایرانیان باستان هیچ روزی بعنوان روز نحس شناخته نمی‌شد. آن‌ها فقط چند شماره را اعداد مقدس می‌دانستند مثلاً عدد هفت؛ اما در کتاب‌های تاریخی آمده است که درسال پنجاه و دو میلادی یونانیان روز سیزدهم سال نو را به‌عنوان عددی نحس وارد فرهنگ ایرانیان کردند. به این ترتیب در روز سیزدهم فروردین ایرانیان دست از کار روزمره می‌کشند و پس از برداشتن غذا و میوه و تنقلات، راهی دشت و صحرا و باغ می‌شوند.

سپردن سبزه به آب روان

در گذشته رسم بر آن بود که دوازده ستون از دوازده نوع غله به تعداد دوازده ماه سال سبز می‌کردند. در هنگام سال نو هر کدام از غله‌ها را که رشد بهتری داشت، به فال نیک می‌گرفتند و برای کشت سال جدید از آن نوع غله بیشتر می‌کاشتند. آنان در پایان سیزدهمین روز بهار، سبزه‌ها را کنار نهرها می‌گذاشتند یا به جوی آب روان می‌سپردند. بعضی معتقدند که دادن سبزه به آب خاطرات کهنه سال قبل را می‌شوید یا این‌که با این عمل سبزی بهار از طریق رود به سراسر زمین منتقل می‌شود و طراوت و شادابی به زمین بازمی‌گردد.

گره زدن سبزه

از دیگر آداب و رسوم سیزده بدر، گره‌زدن سبزه برای برآورده شدن آرزوهاست که شاید بیشتر برای جوانان دارای جذابیت باشد که برای گشایش بخت یا رسیدن به عشقشان سبزه گره می‌زنند.

پختن آش در روز سیزده بدر

رسم پختن آش رشته و خوردن آن در دل طبیعت در بین اغلب ایرانیان رایج است. بسیاری برای پختن آش از گیاهان خوراکی دشت و صحرا استفاده می‌کنند و با برپاکردن آتش و پختن آش تلاش می‌کنند بیشتر و بهتر این روز را جشن بگیرند.

شادی و خنده

یکی از آیین‌هایی که در گذشته سخت به آن پای‌بند بوده‌ اند، شادی و خنده و بازگوکردن لطیفه‌ها و سخنان طنزآمیز و حکایات بوده است. چون معتقد بوده‌‌اند خنده موجب از میان رفتن بدی‌ها و پلیدی‌ها در سال جدید می‌شود.

روزی برای طبیعت

چند سالی هست که سیزده بدر روز طبیعت نام گرفته است. با اینکه در اساطیر و رسم‌های قدیمی ایرانیان این روز برای شادی و رفع بلا و برکت زمین‌های کشاورزی در سال جدید جشن گرفته می‌شد، در یکی دو دهۀ اخیر هجوم انبوه مردم به دشت‌ها، جنگل‌ها و هر مکان طبیعی دیگر نتایج دیگری در پی داشت، انبوده زباله، آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها، درختان شکسته و گاه شکار حیواناتی که تازه در بهار زادوولد می‌کنند.

سیزده به در به جای آنکه روزی برای قدرشناسی از مهر طبیعت و برکت زمین‌های کشاورزی باشد، زیان‌بار و  ناخوشایند بود، همین موضوع باعث شد برای تشویق مردم به حضوری بی‌خطر و بدون ضرر در دشت و صحرا 13 فروردین را روز طبیعت بنامند.

۱۰ توصیه مهم برای روز طبیعت

روز طبیعت چه باید کرد؟ چگونه می‌توان سیزده به در را کنار رودخانه، گوشۀ دنج یک دشت و زیر سایۀ درختان جنگل گذراند بدون آنکه به این گنجینه‌ها آسیب رساند؟ شاید فقط عمل به همین ده نکته برای پاسخ‌دادن به این سؤال کافی باشد.

۱. از ظروف یکبار مصرف استفاده نکنیم و از خانه با خود ظرف ببریم.

2.به‌جای بطری‌های یکبار مصرف آب جوش و آب خوردن مورد نیاز را در فلاسک و قمقمه ببریم.‌

3.در صورت نیاز به آتش برای پخت و پز، به جای روشن‌کردن آتش، گاز پیکنیک مسافرتی با خود ببریم.‌

4.در مجاورت درختان و بوته‌ها آتش روشن نکنیم و از شاخ و برگ درختان برای این کار بهره نگیریم.  اگر مجبوریم آتش روشن کنیم، در پایان از خاموش‌کردن آتش مطمئن شویم.‌

5.ماهی قرمز و سبزه نوروز را در طبیعت رها نکنیم.

6. هرگز مکان‌هایی که درختان و بوته‌های آن شکوفه داده‌اند را برای اطراق و تفریح انتخاب نکنیم.‌

7. بدون اجازه وارد مزارع باغ و گندمزارهای مردم نشویم.‌

8. پسماند غذا و میوه را روی زمین رها نکنیم. پسماندهای تولید شده را به شهر برگردانیم .‌

9. به تولۀ حیوانات و تخم پرندگان نزدیک نشویم و به حیوانات غذا ندهیم.

‌10. با ایجاد صدا و موسیقی‌های بلند و گوش‌خراش باعث آزار و اذیت دیگران و حیات وحش نشویم. زیبایی و صفای طبیعت به آرامش و سکوت آن است.

نیکان، روز طبیعت، محیط زیست

مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت به عنوان حامی خانواده، حفاظت از محیط زیست را نیز وظیفه و مسئولیت اجتماعی خود می‌داند. نیکان در سال‌های گذشته تلاش کرده است زمینۀ کاهش زباله و بازیاف را با طراحی و ارائۀ قلک‌های باتری و درِ بطری و طراحی کیسه‌های خرید ویزۀ نیکان فراهم کند. فعالیت‌هایی که می‌توانید شرح آنها را در اینستاگرام مؤسسه بخوانید.

همۀ نیکانی‌های می‌توانند با دریافت قلک‌های درِ بطری به جمع‌آوری درِ بطری همراه باشند. این ضایعات پلاستیکی در نیکان جمع‌آوری و فروخته می‌شود تا با درآمد حاصل از آن برای بیماران نیازمند، ویلچر خریداری شود. با جمع آوری باتری‌های استفاده‌شده و فروش آنها هم نه فقط از رهاشدن این زبالۀ سمی به طبیعت جلوگیری می‌شود بلکه نیکان درآمد حاصل از آن برای خرید پروتز مورد نیازد بیماران توان‌خواه صرف می‌کند.

تهیۀ کیسه‌های خرید نیکان هم راه خوبی برای استفادۀ کمتر از کیسه‌های پلاستیکی هنگام خرید است، کیسه‌هایی که تجزیۀ آنها در طبیعت صدها سال طول می‌کشد و استفادۀ هرچه کمتر از آنها می‌تواند کمک بزرگی به حغظ حیات روی زمین باشد.

اگر دربارۀ مطالب سایت نظری دارید، خوشحال خواهیم شد از کادر پایین صفحه، آن را با ما در میان بگذارید.