مشارکت اجتماعی خیریه‌ها

درسال 1393 پس از همایش بزرگ مشترک بین دولت و تشکل‌های اجتماعی که با شرکت 3000 سازمان مردم‌نهاد کشوری و با حضور رئیس‌جمهور وقت برگزار شد‌، به درخواست این سازمان‌ها و تصویب شورای فرهنگ عمومی، روز 22 مرداد به‌عنوان روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی نامگذاری شد.

تشکل‌ها همواره نقش مهمی در به کار گرفتن نیروی اجتماع برای ایجاد تغییر و انجام کارهایی به سود جامعه دارند. در واقع آنها را می‌توان سازمان‌دهندۀ نیروی جامعه و مشارکت‌های اجتماعی دانست تا به جای کارهای پراکنده و کوچک، برنامه‌هایی مدون و فراگیرتر اجرا شود. به همین دلیل است که همۀ تشکل‌ها و همین‌طور مشارکت اجتماعی خیریه‌ها بسیار مهم هستند.

براساس مادۀ ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر شخصی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی و اجتماعی خویش همکاری کند. بر اساس همین ماده ایجاد تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی مردم نیز قانونی و مهم است. میزان مشارکت اجتماعی آن‌قدر مهم است که می‌توان آن را یکی از شاخص‌های جوامع توسعه‌یافته دانست. در حقیقت بدون وجود تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی، جوامع به بسیاری از اهداف خود دست نخواهند یافت.

تشکل و مشارکت‌های اجتماعی

در روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی، شاید بد نباشد دربارۀ این صحبت کنیم که اساساً تشکل چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ «تشکل اجتماعی» نهادی مدنی است که گروهی از اشخاص حقیقی به صورت داوطلبانه و با رعایت مقررات آن را برای تحقق اهداف اجتماعی ایجاد می‌کنند. به عقیدۀ بعضی از صاحب‌نظران، تشکل‌ها به دلایل مختلفی مانند انسان‌دوستی و احساس نیاز یا تجربۀ شخصی در برخورد با معضلات اجتماعی شکل می‌گیرند. 

تشکل‌ها غیر دولتی، غیر سیاسی و غیر انتفاعی هستند و باید پروانۀ فعالیت دریافت کنند و به ثبت برسند و در ایران به آنها سازمان مردم‌نهاد (به اختصار سمن) یا تشکل غیردولتی می‌گویند. البته عناوینی چون «جمعیت»، «انجمن»، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» می‌تواند به‌جای واژۀ «سازمان» و تشکل‌های غیردولتی به‌کار گرفته شوند.

تشکل‌ها نباید به نهادهای دولتی وابسته باشند و به همین دلیل باید بودجۀ مورد نیازشان را خودشان فراهم کنند. آنها معمولاً از کمک‌های مردمی، وقف، کمک‌های مالی سازمان‌های بین‌المللی (با رعایت مقررات)، فعالیت‌های سازمان و انجام پروژه در چارچوب اهداف و اساسنامه و آیین‌نامه‌های خود برای ایجاد درآمد و تأمین منابع مالی استفاده می‌کنند.

هر تشکل می‌تواند با رعایت صلاحیت‌های تخصصی و تجربی اعضای خود و با رویکردی اجتماعی در یکی از موضوعات ورزشی، هنری، صنایع دستی، حفظ آثار و میراث فرهنگی و تاریخی، توسعۀ گردشگری و محیط زیست فعالیت کند. همچنین ممکن است گروهی دیگر از تشکل‌ها با هدف انجام امور خیریه و نیکوکاری، توانمندسازی، مهارت‌های زندگی، بهداشت و درمان، حمایت از کودکان، حوادث غیرمترقبه، امور زنان، امور جوانان، کارآفرینی و اشتغالزایی، آسیب‌دیدگان اجتماعی و… تأسیس شوند.

بیشتر بخوانید: تأثیر کار خیر بر آرامش روان فرد

مشارکت اجتماعی چیست؟

همۀ ما نسبت به دنیای اطرافمان نگاهی خاص داریم. نکات مثبت و منفی را می‎بینیم و احتمالا دوست داریم به بهترشدن اوضاع کمک کنیم. همین حساس بودن به دنیای پیرامون است که افراد را به داشتن مشارکت اجتماعی ترغیب می‌کند.

مشارکت اجتماعی، در حقیقت استفاده از توانمندی‌های افراد جامعه برای دستیابی به یک هدف مشخص است. در این فرایند، افراد باید از اتفاقات پیامون خود آگاهی داشته باشند، پس از کسب آگاهی، پدید آمدن خواست جمعی اهمیت دارد، افراد باید برای انجام یک کار جمعی نیازی مشترک احساس کنند زیرا این نکته است که باعث همراهی آنها با یکدیگر می‌شود.

به بیان دیگر در یک مشارکت اجتماعی موفق باید احساس نیاز برای شناخت مشکل و حل آن وجود داشته باشد. همچنین مهم است که همکاری گروهی با توجه به میزان دانش، توانمندی افراد و شناخت آنان از توانایی‌ها و امکانات موجود انجام شود.

مشارکت اجتماعی مردم در جنبه‌های مختلف مثل مشارکت اجتماعی خیریه‌ها، یک جامعه را فعال و مسئولیت‌پذیر می‎کند و موجب می‌شود که مردم به شکلی پویا بخشی از یک فعالیت را برعهده گیرند. مدیران و برنامه‌ریزان توانمند شهری، همواره سعی می‌کنند تا با جلب مشارکت مردمی طرح‌ها و برنامه‌های خود را به بهترین نحو اجرا کنند.

مشارکت اجتماعی خیریه‌ها

گفتیم که تشکل‌ها در زمینه‌های مختلف اجتماعی فعالیت می‌کنند، مؤسسه‌های خیریه‌ یکی از مهم‌ترین تشکل‌هایی هستند که می‌توانند بیشترین مشارکت اجتماعی را از آن خود کنند و در حل مشکلات افراد نیازمند تأثیری شگرف داشته باشند. مؤسسه‌های خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد واسط بین حاکمیت و ملت هستند. اگر این نهادها بتوانند ظرفیت‎‌های خود را تحقق بخشند، حرکت جامعه به سمت توسعه‌یافتگی را تسهیل خواهند کرد.

مشارکت اجتماعی خیریه‌ها و ایجاد و تقویت این نهادهاد نتایج بسیاری دارد که توانمندسازی مردم، افزایش سرمایه اجتماعی، کارآمدی بیشتر نظام اقتصادی، بهینه‌سازی فرآیند برنامه‌ریزی و عملیاتی‌کردن برنامه‌ها و مقابله با آسیب‌ها مهم‌ترین آنها هستند. فعالیت خیریه‌ها به دلیل فضای صمیمانه و خیرخواهانه بسیاری از مردم را با خود همراه می‌کند. افراد بسیاری به دلیل پسندیده بودن کار خیر و حضور در یک محیط دوستانه داوطلب می‌شوند. مشارکت اجتماعی خیریه‌ها نشان می‌دهد که خیریه‌ها علاوه بر تأثیری که در اجرای طرح‌های اجتماعی و اقتصادی دارند، می‌توانند همدلی، دوستی و سلامت روان جامعه را نیز با فعالیت‌های خود تأمین کنند.

بیشتر بخوانید: دریافت کارت اهدای عضو

در دهه‌های اخیر مشارکت زنان به عنوان یکی از عناصر اصلی توسعۀ جوامع شناخته می‌شود، حتی بسیاری پا را از آن فراتر گذاشته و مفهوم مشارکت زنان را خود توسعه می‌دانند. خیریه‌ها ازجمله تشکل‌هایی هستند که مشارکت اجتماعی زنان در آنها بسیار قابل توجه است و بخش بزرگی از اعضای آنان را زنان تشکیل می‌دهند. از این منظر خیریه‌‌ها با ایجاد زمینۀ حضور زنان در فعالیت‌های اجتماعی، شاخص‌های توسعه جامعه را بالا می‌برند.

نیکان و مشارکت اجتماعی

 مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت به عنوان یک تشکل اجتماعی تلاش می‌کند، با تأکید بر حمایت از خانواده‌ها مجموعه‌ای از فعالیت‌های حمایتی، درمانی، عمرانی و آموزشی را در برنامه‌های خود قرار داده است. این خیریه در سال‌های فعالیت خود، اجتماعی بزرگ از خیران، هنرمندان، تولیدکنندگان بزرگ کشور و داوطلبان را گرد هم آورده است. نیکان همچنین تلاش می‌کند تا کیفیت مشارکت اجتماعی را نیز در فعالیت‌های خود افزایش دهد. این خیریه در همکاری با بعضی از بزرگ‎ترین تولیدکنندگان و برندهای کشور، آنها را در زمینۀ انجام مسئولیت اجتماعیشان یاری می‌کند.

نگاه نیکان به مشارکت اجتماعی مسئولانه است، این مؤسسه حتی در شرایط بحرانی مانند و سیل و زلزله نیز توانایی خود در اثربخشی و کمک‌رسانی را فراموش نکرده است و تلاش می‌کند از تمام ظرفیت‌های خود برای کمک به جبران آسیب‌ها استفاده کند. مشارکت اجتماعی خیریه‌ها معمولاً زمینه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. آنها سعی می‌کنند راهکارهای مختلف را برای جلب حامیان بیشتر و افزایش مشارکت به کارگیرند. مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت تلاش می‌کند با فراخوان‌های مختلف، برنامه‌های فصلی و تهیه و فروش محصولات تا آنجا در توان دارد افراد بیشتری را به مشارکت در امور خیر دعوت کند.

آنچه در خیریه‌ها و به طور خاص در نیکان ماموت انجام شده است، نشان می‌دهد تشکل‌هایی که در زمینۀ خیریه فعال هستند توانایی آن را دارند که مشارکت اجتماعی لازم را جلب و برای فراگیر شدن فرهنگ کمک به دیگران، اثرگذار باشند. برای آنکه با مشارکت اجتماعی خیریه‌ها و در این مورد خاص خیریۀ نیکان آشنا شوید، می‌توانید صفحۀ اینستاگرام ما را دنبال کنید.