زنده ماندن زمین با حمل و نقل سبز
بررسی راه‌های کاهش تولید آلودگی و زنده مانده زمین با حمل‌ونقل سالم به مناسبت روز جهانی حمل و نقل پایدار
«ما به خاطر مردم، فرزندان و نسل‌های بعدی در اینجا جمع شده‌ایم. دستیابی به حمل و نقل پایدار برای تحقق چشم‌انداز جهانی امن و سالم برای همه ما لازم است.»؛ این بخشی از سخنان دبیرکل وقت سازمان ملل متحد؛ «بان کی‌مون»، در نخستین همایش روز جهانی حمل و نقل پایدار در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ و به میزبانی «عشق‌آباد» ترکمنستان است. سخنانی از زبان مهم‌ترین چهره وقت سازمان ملل متحد که به خوبی اهمیت حمل و نقل سبز بر زندگی آیندگان و زنده‌ماندن سیاره زمین را بیان می‌کند.
بحث درباره حمل و نقل پایدار یا به عبارتی رایج‌تر، حمل و نقل سبز است؛ خلاصه موضوع این است که در شرایط کنونی، وسایل مختلف حمل و نقل، سالانه حدود یک چهارم از انرژی جهان را مصرف می‌کنند و به‌همین اندازه هم در انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش دارند.
همین عدد حدود ۲۵ درصد به‌خوبی اهمیت و ضرورت تحول در این حوزه را آشکار می‌کند و دقیقا به همین دلیل هم حالا روز ۲۶ نوامبر، از سوی سازمان ملل متحد، روز «حمل و نقل پایدار» نامگذاری شده‌است. پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان ملل درباره دلیل این نامگذاری نوشته است که «زنده‌مانده و ادامه زندگی در این سیاره، راهی غیر از توسعه پایدار ندارد و حمل‌ونقل هم قلب توسعه پایدار است.»
به بیانی ساده، روز جهانی حمل و نقل پایدار، فرصتی برای تمرکز بر اهمیت جابه‌جایی‌های سبز و کاهش آثار منفی آن بر محیط زیست است و به همین مناسبت در این مقاله ضمن پرداختن به جزئیات این موضوع، از نقش فعالیت‌های داوطلبانه و نهادهای خیریه در کمک به حمل و نقل پایدار و شکل‌گرفتن فرهنگ زندگی سبز می‌گوییم.
فناوری‌های نوین؛ تسریع‌کننده مسیر حمل و نقل سبز
یکی از مهم‌ترین تحولات دهه‌های اخیر در مسیر پایداری محیط‌زیست، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای بهینه‌سازی سیستم‌های حمل‌ونقل است. این فناوری‌ها که از دل پیشرفت‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، انرژی‌های تجدیدپذیر و تحلیل داده بیرون آمده‌اند، می‌توانند آینده حمل‌ونقل را دگرگون کرده و راه را برای رسیدن به توسعه‌ای پایدار هموارتر کنند.
برای مثال، خودروهای الکتریکی هوشمند امروزه یکی از اصلی‌ترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا به‌شمار می‌روند. این وسایل نقلیه نه‌تنها از سوخت‌های فسیلی بی‌نیازند، بلکه به کمک هوش مصنوعی مصرف انرژی را بهینه کرده و با تحلیل الگوهای رانندگی، کارایی را افزایش می‌دهند. در بسیاری از کشورها، آن‌ها با زیرساخت‌های شارژ سریع و ایستگاه‌های شارژ خورشیدی تلفیق شده‌اند تا کمترین ردپای کربنی را از خود به‌جا بگذارند..
وسایل نقلیه خودران (Autonomous Vehicles) نیز با کاهش نیاز به رانندگان انسانی و کاهش تصادفات، توانسته‌اند الگویی جدید از مصرف بهینه را رقم بزنند. در کنار این موارد، سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند (ITS) شامل چراغ‌های راهنمایی با الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، سیستم‌های مدیریت ترافیک بلادرنگ، و سنسورهای نظارتی می‌توانند از ازدحام جلوگیری کرده و مصرف سوخت را به شکل چشمگیری کاهش دهند.
یکی دیگر از ابزارهای نوین در این حوزه، اپلیکیشن‌های اشتراک‌گذاری سفر مانند سرویس‌های هم‌سواری (carpooling) و دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند هستند. این پلتفرم‌ها با استفاده از داده‌های جغرافیایی و الگوریتم‌های هوشمند، به استفاده حداکثری از ظرفیت خودروها کمک کرده و حجم خودروهای تک‌سرنشین را کاهش می‌دهند.
همچنین، تحلیل کلان‌داده‌ها (Big Data) به مدیران شهری این امکان را می‌دهد که با شناخت دقیق الگوهای جابه‌جایی، تصمیمات بهینه‌تری در زمینه توسعه خطوط حمل‌ونقل عمومی، مسیرهای دوچرخه و نقاط شارژ اتخاذ کنند. این رویکرد داده‌محور نه‌تنها بهره‌وری سیستم‌های حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد، بلکه باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های زیرساختی نیز می‌شود.
از سوی دیگر، بلاک‌چین و فناوری‌های دیجیتال در حال ورود به حوزه ردیابی و شفاف‌سازی زنجیره تأمین در حمل‌ونقل باری هستند؛ این یعنی می‌توان به‌روشنی مسیر حرکت کالا، میزان آلایندگی و نقاط پرتلفات را مشاهده و بهینه‌سازی کرد.
در ایران نیز ظرفیت‌هایی برای بهره‌گیری از این فناوری‌ها وجود دارد. توسعه زیرساخت‌های شهری برای خودروهای برقی، به‌کارگیری سامانه‌های هوشمند مدیریت ترافیک در کلان‌شهرها و سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های حوزه حمل‌ونقل سبز، می‌تواند آغازگر این تحول فناورانه باشد. با این وجود، تحقق این اهداف نیازمند سیاست‌گذاری روشن، حمایت دولتی، مشارکت بخش خصوصی و فرهنگ‌سازی در سطح عمومی جامعه است.
در نهایت، ترکیب فناوری‌های نوین با ارزش‌های پایداری محیط‌زیست می‌تواند حمل‌ونقل را از یک تهدید زیست‌محیطی به فرصتی برای نجات زمین تبدیل کند؛ فرصتی که اگر به‌درستی از آن استفاده کنیم، آیندگان ما در هوایی سالم‌تر و زمینی سبزتر زندگی خواهند کرد.
حمل و نقل پایدار؛ از دلیل نامگذاری تا شیوه برنامه‌ریزی
همچنان که پیش‌تر اشاره شد، روز جهانی حمل و نقل پایدار ۲۶ نوامبر است. سالانه و به مناسبت این روز و با هدف جلب توجه جهانیان به نیاز فوری برای کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از حمل‌ونقل‌های غیرپایدار، فعالیت‌های مختلفی انجام می‌شود و در کنار این فعالیت‌های تبلیغاتی یا برنامه‌های فرهنگ‌سازی، اصول و استانداردهایی هم تعریف می‌شود.
این روز توسط سازمان ملل و سایر نهادهای بین‌المللی به‌عنوان نمادی از اهمیت تغییر روش‌های جابه‌جایی تعریف شده است. براساس توضیحات پایگاه اطلاع‌رسان سازمان ملل متحد، هدف این روز ارتقای آگاهی عمومی درباره حمل‌ونقل سبز و تشویق کشورها و افراد به استفاده از فناوری‌های پایدار، نظیر وسایل نقلیه الکتریکی و گسترش سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد است.
کمپین‌های آموزشی، رویدادهای مرتبط با نوآوری در حمل‌ونقل و مشارکت گسترده سازمان‌ها برای ترویج راه‌حل‌های زیست‌محیطی بخشی از برنامه‌های سازمان ملل متحد در این روز است. آن‌طور که این سازمان می‌گوید، این اقدامات در راستای کاهش گازهای گلخانه‌ای و دستیابی به اهداف توافق‌نامه پاریس انجام می‌شود. این بخش از مقاله را می‌توان با یک جمله خلاصه کرد؛ اینکه روز جهانی حمل و نقل پایدار به همه ما یادآوری می‌کند که تغییر، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقای زمین است.
حمل‌ونقل سبز؛ بحث فراتر از قطار و حمل‌ونقل ریلی است
همچنان که می‌دانیم اهداف نامگذاری روزهای خاص از سوی نهادهای مرجع مانند سازمان ملل متحد، اگرچه تاکید بر اهمیت آن روز و برنامه‌ریزی برای رسیدن به شرایط مطلوب است اما بحث انتشار اطلاعات درست و آگاهی‌سازی درباره اطلاعات غلط یا ناقص هم دراین بین مهم است.
کارشناسان می‌گویند موضوع حمل و نقل پایدار در ایران تا اندازه‌ای به گسترش قطار و حمل‌ونقل عمومی خلاصه شده که نادرست یا دست‌کم ناقص است. به‌عبارت دیگر اگرچه با بحث حمل‌ونقل سبز و پایدار، بلافاصله سخن از قطار به میان می‌آید اما کارشناسان می‌گویند ماجرا تنها به قطار خلاصه نمی‌شود و تازه منظور از قطار هم آن قطارهای دودزا نیست؛ بحث درباره نسلی از حمل‌ونقل ریلی و درحالت کلی شیوه‌ای از حمل‌ونقل است که مصرف سبز دارد و چندان هم دی‌اکسید کربن تولید نمی‌کند.
سخن از وسایل حمل‌ونقل با سوخت برق یا دیگر انرژی‌های دوستدار محیط‌زیست است که به شیوه سبز تولید می‌شوند و نتیجه مصرف‌شان هم به تولید آن گازهای گلخانه‌ای منجر نخواهد شد.
حمل‌ونقل سبز؛ چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
بخش وسیعی از فرایند عملی‌کردن حمل‌ونقل سبز، برعهده دولت‌ها و حاکمیت‌هاست چراکه بودجه و قدرت سنگینی می‌طلبد اما این به‌معنای کم‌اثر بودن فعالیت شهروندان در این زمینه نیست. به عبارت ساده‌تر، تحقق حمل و نقل پایدار نیازمند همکاری دولت‌ها، شرکت‌ها و با همراهی و مطالبه‌گری شهروندان است.
راه‌حل‌های موجود دراین زمینه، شامل گسترش سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی کارآمد، ترویج استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی، توسعه زیرساخت‌های خودروهای برقی و بهبود فناوری‌های سوخت پاک است. براساس گزارش سازمان ملل متحد، شیوه و ساختار حمل‌ونقل کنونی، مسئول تولید ۲۵ درصد از کل انتشار دی‌اکسید کربن جهان است.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که افزایش دسترسی به حمل‌ونقل عمومی می‌تواند تا ۳۰ درصد از انتشار این گاز بکاهد. همچنین، گزارش‌ها نشان می‌دهند که استفاده گسترده از خودروهای الکتریکی می‌تواند تا سال ۲۰۵۰، میزان آلودگی هوا را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
درباره میهن ما یعنی ایران هم پژوهش‌های مراجع معتبر مانند مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و کاهش خودروهای فرسوده یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه است. افزایش حمایت از وسایل نقلیه پاک، گسترش مترو و اتوبوس‌های برقی می‌تواند گامی مؤثر در این زمینه باشد. دولت و مردم با همکاری می‌توانند نقش مهمی در ترویج فرهنگ حمل و نقل پایدار ایفا کنند.
نقش افراد دغدغه‌مند در حمل و نقل پایدار
هر یک از ما می‌توانیم با تغییرات کوچک اما تأثیرگذار به حمل و نقل پایدار کمک کنیم. استفاده از دوچرخه یا پیاده‌روی برای مسیرهای کوتاه و انتخاب وسایل نقلیه عمومی از جمله اقداماتی است که هر فرد می‌تواند در زندگی روزمره خود انجام دهد.
برای افرادی که علاقه‌مند به فعالیت‌های داوطلبانه هستند، مشارکت در کمپین‌های محیط زیستی یا حمایت از پروژه‌های فناوری سبز هم می‌تواند نقشی سازنده در این زمینه داشته باشد.
همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی به دیگران درباره اهمیت حمل و نقل پایدار و کاهش ردپای کربنی، قدمی دیگر در این مسیر است. نکته مهم دیگر اما همراهی با نهادهای معتبر در این زمینه است؛ افراد دغدغه‌مند می‌توانند با پیوستن به نهادهای غیرانتفاعی و خیریه‌هایی که در این حوزه فعال‌اند، تأثیر بیشتری بگذارند.
این سازمان‌ها با برنامه‌ریزی‌های مدون، امکان مشارکت در پروژه‌های گسترده‌تر مانند توسعه زیرساخت‌های سبز و کمپین‌های کاهش آلودگی را فراهم می‌کنند. با این توضیح اما خوب است گریزی کوتاه به کارنامه و برنامه‌های موسسه خیریه نیکان ماموت در حوزه زندگی سبز و دوستی با زمین داشته باشیم.
«نیکان» همراه زمین و زندگی سبز
این‌روزها و حتی در چند دهه گذشته، نهادها و موسسات خیریه نقش کلیدی در حمایت از حمل و نقل پایدار و محیط زیست در کشورهای توسعه‌یافته ایفا می‌کنند؛ جنسی از فعالیت، فرهنگ‌سازی و مطالبه‌گری که به‌نظر می‌آید ایران امروز هم نیازمند آن است.
موسسه خیریه نیکان ماموت یکی از این سازمان‌هاست که با اجرای کمپین‌های مختلف، تلاش می‌کند اثرات مخرب حمل‌ونقل را کاهش دهد. از جمله فعالیت‌های این موسسه، کمپین‌های درخت‌کاری است که به کاهش دی‌اکسید کربن و تقویت اکوسیستم‌های طبیعی کمک می‌کند.
همچنین، پروژه‌های جمع‌آوری در بطری و باتری توسط این موسسه، تأثیر چشمگیری در بازیافت زباله‌های خطرناک و کاهش آلودگی داشته است. علاوه‌براین نیکان ماموت با برگزاری رویدادهای آموزشی و اجتماعی مرتبط با روز جهانی حمل و نقل پایدار، اهمیت این موضوع را برجسته کرده و راه‌حل‌هایی عملی برای افراد و جامعه ارائه می‌دهد.
این اقدامات، نمونه‌ای از تلاش‌هایی است که می‌توانند الهام‌بخش سایر سازمان‌ها برای ایفای نقش فعال‌تر در این حوزه باشند.
اقدامات مؤثر نیکان برای زمین سبزتر
تبدیل درب بطری‌ها به ویلچر
در مؤسسه خیریه نیکان ماموت، دور ریختنی‌ها ارزشمند می‌شوند. با جمع‌آوری درب انواع بطری‌های پلاستیکی و فروش آن‌ها به واحدهای بازیافت، این موسسه موفق شده است ویلچرهایی برای نیازمندان تهیه کند. یک چرخه هوشمندانه که با مشارکت مردمی آغاز می‌شود و با بازگشت کرامت به انسان‌ها پایان می‌یابد.
کاهش مصرف کاغذ با هوشمندسازی ارتباطات
در جهت کاهش مصرف بی‌رویه کاغذ و جلوگیری از پیامدهای آن مانند نابودی جنگل‌ها، نیکان ماموت با راه‌اندازی اتوماسیون اداری و بهره‌گیری از ارتباطات دیجیتال، قدمی مؤثر در جهت توسعه پایدار برداشته است.
نصب شیرآلات چشمی برای صرفه‌جویی در مصرف آب
آب، سرمایه‌ای گران‌بهاست. خیریه نیکان ماموت با تجهیز ساختمان خود به شیرآلات چشمی، گامی عملی برای جلوگیری از هدررفت آب و ترویج فرهنگ مصرف مسئولانه برداشته است.
بازیافت باتری برای تأمین پروتز
باتری‌های مصرف‌شده، اگر درست بازیافت نشوند، آسیب‌های جدی به محیط وارد می‌کنند. نیکان ماموت این زباله‌های خطرناک را جمع‌آوری و بازیافت می‌کند، و درآمد حاصل از آن را صرف تهیه پروتز برای افراد دارای معلولیت می‌نماید.
اهدای انبر زباله به پاکبانان طبیعت
برای حمایت از حافظان خاموش محیط زیست، خیریه نیکان ماموت اقدام به تولید و اهدای انبرهای جمع‌آوری زباله به پاکبانان طبیعت کرده است تا در پاکسازی فضاهای سبز، ایمن‌تر و مؤثرتر عمل کنند.
با خیریه نیکان ماموت، سبزتر فکر کنیم
تمامی این اقدامات تنها با همراهی مردم امکان‌پذیر بوده و ادامه مسیر نیز نیازمند همین مشارکت جمعی است. هر کمک، هرچند کوچک، می‌تواند به ساختن فردایی پاک‌تر کمک کند. با پیوستن به خانواده نیکان ماموت، شما هم سهمی در ساختن محیط‌زیستی سالم‌تر و آینده‌ای روشن‌تر خواهید داشت.
محیط زیستی سالم، مسئولیتی مشترک
در دنیای امروز، داشتن محیط‌زیستی سالم دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر برای داشتن کیفیتی مطلوب از زندگی است. با وجود پیشرفت‌هایی که در مسیر حفاظت از طبیعت صورت گرفته، همچنان با چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستیم که آینده سیاره‌مان را تهدید می‌کند. در این میان، ایران نیز با مشکلات متعددی در حوزه محیط زیست دست‌وپنجه نرم می‌کند، مشکلاتی که گاه به‌دلیل کم‌توجهی عمومی و کاستی‌های ساختاری تشدید می‌شوند.
با این حال، نهادهایی هستند که فراتر از مسئولیت‌های فردی، با انگیزه‌ای جمعی و حمایت مردمی، تلاش می‌کنند برای بهبود این شرایط گام‌های مؤثری بردارند. مؤسسه خیریه نیکان ماموت یکی از این نهادهاست که همواره حفظ محیط زیست را بخشی جدایی‌ناپذیر از مسئولیت اجتماعی خود دانسته است.
جمع‌بندی: حمل و نقل پایدار یک مسئولیت جهانی است
جمع‌بندی اینکه، حمل و نقل پایدار یک مسئولیت جهانی است که به تلاش مشترک همه نیاز دارد. از نقش دولت‌ها و شهروندان گرفته تا مشارکت نهادهایی نظیر خیریه‌ها، همه می‌توانند سهمی در ایجاد دنیایی سبزتر داشته باشند. روز جهانی حمل و نقل پایدار، فرصتی است تا با اتحاد و آگاهی، به سوی آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر حرکت کنیم.
نظرات
نظر شما در مورد این مطلب چیست؟