روز جهانی مدارا؛ بیایید به تفاوت‌ها احترام بگذاریم
نکاتی درباره صبر و مدارا و نقش فعالیت‌های داوطلبانه و انسان‌دوستانه در تاب‌آوری جامعه به مناسبت روز جهانی مدارا
«آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت، با دشمنان مدارا»؛
این بیت معروف از حافظ شیرازی شاید همه آن اصول و فرامینی است که قرار است آداب مدارا را به انسان‌ها آموزش دهد و یادآوری کند. بیایید به بهانه روز جهانی مدارا، درباره ذات مدارا، اهمیت و چگونه رسیدن به آن صحبت کنیم؛ جامعه‌ای که در آن شهروندان مدام تمرین مدارا می‌کنند و بردبار هستند، چگونه خواهد بود و چقدر احترام متقابل در آن جریان دارد؟
به این پرسش‌ها و موارد مشابه می‌رسیم، اما خوب است در همین ابتدا، یادآوری کنیم که بهانه این مقاله، ۱۶ نوامبر است که از سوی سازمان یونسکو به عنوان روز جهانی مدارا و بردباری نامگذاری شده است؛ براساس توضیحات یونسکو، این روز یادآوری می‌کند که مدارا، فراتر از تحمل دیگران، راهی برای ساختن جوامعی پایدار، صلح‌آمیز و متعادل است. این روز فرصتی برای توجه به اهمیت مدارا در کاهش خشونت، حل تعارضات و تقویت همبستگی اجتماعی است.
احترام به تفاوت‌ها؛ مبنای نامگذاری روز جهانی مدارا
همچنان که پیش‌تر اشاره شد، حدود سه دهه پیش سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد؛ یونسکو، ۱۶ نوامبر را روز جهانی مدارا نامگذاری کرده‌است. به‌عبارت دیگر، این روز در سال ۱۹۹۵ به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس یونسکو به رسمیت شناخته شد. هدف از نامگذاری روز جهانی مدارا، تأکید بر اهمیت مدارا و پذیرش تنوع فرهنگی، قومی، مذهبی و اجتماعی به‌عنوان عناصر کلیدی صلح جهانی بود.
علاوه‌براین، یونسکو در همان سال، اعلامیه اصول مدارا را تصویب کرد، که در آن مدارا به‌عنوان «پذیرش و احترام به تفاوت‌های دیگران» تعریف شد. این اعلامیه بیان می‌کند که مدارا پایه‌گذار همزیستی و تضمینی برای حفظ حقوق بشر است. علاوه‌براین و براساس توضیحات یونسکو، هدف از برگزاری مراسم‌های مرتبط با مدارا در چنین روزی، یادآوری این نکته کلیدی به دولت‌ها، نهادهای مدنی و مردم جهان است که مدارا، کلیدی برای مقابله با افراط‌گرایی، تبعیض و نفرت‌پراکنی است.
چرا مدارا به افراد و جامعه کمک می‌کند؟
با این پیش‌زمینه اما کمی به موضوع مدارا و آثار بردباری شهروندان بر جامعه بپردازیم؛ در یک جمع‌بندی ساده، صاحب‌نظران می‌گویند که مدارا تأثیر عمیقی بر افراد و جامعه دارد، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کنترل خشونت است.
در توضیح این اثر هم گفته می‌شود، در جوامعی که مدارا به‌عنوان یک ارزش شناخته می‌شود، مردم بهتر می‌توانند تعارضات را بدون توسل به خشونت حل کنند. این امر به کاهش تنش‌های اجتماعی و جلوگیری از درگیری‌های بزرگ کمک می‌کند. در ادامه و براساس توضیحات یونسکو درباره مدارا، به دسته‌بندی آثار بردباری بر کنترل خشونت فردی و اجتماعی می‌پردازیم و کمی درباره هر مورد توضیح می‌دهیم:
- مدارا و کاهش خشونت فردی: افرادی که مدارا می‌کنند، به جای واکنش‌های عصبی، احساسات خود را مدیریت کرده و از برخوردهای خشونت‌آمیز جلوگیری می‌کنند. این مهارت‌ها در روابط خانوادگی، محیط کار و جامعه ضروری است.
- مدارا و صلح اجتماعی: وقتی یک جامعه تفاوت‌ها را بپذیرد و مدارا را در اولویت قرار دهد، زمینه برای کاهش تنش‌های اجتماعی و نزاع‌های قومی یا مذهبی فراهم می‌شود.
- حل تعارضات از طریق گفت‌وگو: مدارا فضایی برای تعامل و گفت‌وگو به جای تقابل ایجاد می‌کند و به افراد کمک می‌کند تا مسائل را از زوایای مختلف ببینند.
به این ترتیب، مدارا به‌عنوان ابزاری برای پیشگیری از افراط‌گرایی و خشونت سازمان‌یافته عمل می‌کند و راهی برای همزیستی مسالمت‌آمیز ارائه می‌دهد.
چگونه مدارا را در خود و محیط اطراف‌مان افزایش دهیم؟
حال که کمی درباره پیشینه روز جهانی مدارا و همچنین آثار مدارا و بردباری بر بهبود شرایط جامعه سخن گفتیم، خوب است سراغ راه‌ها و شیوه افزایش مدارا سخن گفت؛ چگونه می‌توان فردی صبور و بردبار شد؟ در همین مقاله یونسکو نکاتی درباره افزایش مدارا در سطح فردی و اجتماعی بیان شده که البته نیازمند تمرین مداوم و آگاهی است. در ادامه چند راهکار عملی برای تقویت این ارزش ارائه می‌شود:
- آموزش خودآگاهی و همدلی: یادگیری درباره فرهنگ‌ها، دیدگاه‌ها و تجربیات دیگران می‌تواند به افراد کمک کند تا تفاوت‌ها را بهتر درک کنند و به آن‌ها احترام بگذارند.
- گفت‌وگوی سازنده: بحث‌های محترمانه و تبادل نظر درباره موضوعات مختلف، مهارتی است که می‌تواند تحمل و پذیرش دیگران را تقویت کند.
- تقویت مهارت‌های کنترل خشم: تمرین تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، ورزش یا تنفس عمیق می‌تواند به مدیریت احساسات و واکنش‌های فوری کمک کند.
- تعهد به رفتار منصفانه: هر فرد می‌تواند در تعاملات روزانه خود به‌جای قضاوت سریع، رویکردی منصفانه و بی‌طرفانه داشته باشد.
- ایجاد فضاهای امن برای گفت‌وگو: ایجاد محیط‌هایی که افراد بتوانند بدون ترس از قضاوت حرف بزنند، فرهنگ مدارا را تقویت می‌کند.
اگرچه نکات و روش‌های دیگر هم در مقالات مختلف پیشنهاد شده یا مورد بحث قرارگرفته اما به‌نظر می‌آید موارد مورد توافق بسیاری از کارشناسان همان موارد بالا است. شایسته یادآوری است که از نگاه کارشناسان یونسکو، این راهکارها، به همراه آموزش‌های عمومی و تقویت آگاهی اجتماعی، می‌توانند مدارا را به یک ارزش پایدار در جامعه تبدیل کنند.
نقش فعالیت‌های داوطلبانه در افزایش مدارا
اما نسبت مدارا با کارهای داوطلبانه چیست و نهادهای خیریه مانند موسسه خیریه نیکان ماموت، چگونه می‌توانند در زمینه افزایش بردباری و مدارا تلاش کنند؟ به توضیحی ساده، فعالیت‌های داوطلبانه نقش بسزایی در تقویت مدارا دارند، زیرا این فعالیت‌ها افراد را از زمینه‌های مختلف در کنار هم قرار می‌دهد و فرصتی برای همکاری و تعامل فراهم می‌کند. در ادامه و براساس یک دسته‌بندی کلی، به این بحث می‌پردازیم:
- همکاری با گروه‌های مختلف: داوطلبان در پروژه‌هایی مانند امدادرسانی، محیط‌زیست یا آموزش با افرادی از فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های متنوع همکاری می‌کنند و این تعامل به درک بهتر یکدیگر منجر می‌شود.
- ترویج ارزش‌های مشترک: فعالیت‌های داوطلبانه اغلب حول اهداف انسانی و خیرخواهانه انجام می‌شوند، که خود عاملی برای ترویج ارزش‌های مشترک و احترام به تنوع است.
- آموزش غیرمستقیم مدارا: مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه می‌تواند به افراد نشان دهد که همکاری و احترام به دیگران چقدر می‌تواند سازنده باشد.
علاوه‌براین و به عنوان مثال، پروژه‌هایی که شامل آموزش کودکان یا کمک به پناهندگان هستند، فرصت‌های منحصربه‌فردی برای یادگیری مدارا و تسهیل ارتباطات بین فرهنگی ایجاد می‌کنند.
جمع‌بندی اینکه روز جهانی مدارا یادآور ضرورت همزیستی مسالمت‌آمیز در جهانی است که از تفاوت‌ها و تنوع‌ها تشکیل شده است. مدارا نه‌تنها راهکاری برای کاهش خشونت و تعارضات، بلکه ابزاری برای ارتقای کیفیت زندگی و تقویت روابط انسانی است. با آموزش، فعالیت‌های داوطلبانه و تقویت نقش نهادهای خیریه، می‌توان مدارا را به یک ارزش پایدار در جوامع تبدیل کرد و آینده‌ای بهتر برای نسل‌های بعدی رقم زد.
رسیدن به مدارا، بردباری و پذیرش تفاوت‌ها البته کار ساده و راحتی هم نیست اما بی‌شک در صورت تمرین و تحقق، انسان‌ها چه به لحاظ زیست شخصی و چه از جهت زندگی اجتماعی، روزهای بهتر و آرام‌تری را تجربه خواهند کرد. به عبارت دیگر و به قول حافظ شیرازی: «گویند سنگ لَعل شود در مقامِ صبر/ آری شود، ولیک به خونِ جگر شود.»
نظرات
نظر شما در مورد این مطلب چیست؟