شب یلدا و کار خیر

یلدا بلندترین شب سال است، غلبه تاریکی بر روشنایی است اما نوید روزهای روشن‌تر را هم می‌دهد. در یکی از سردترین شب‌های سال دوستان و فامیل دور هم جمع می‌شوند تا در کنار هم باشند، شعر بخوانند، قصه بگویند و جشن بگیرند.

یلدا مناسبتی آشناست و مردم هر یک از اقوام کشور ما آن را کمابیش مشابه هم جشن می‌گیرند، آداب آن را می‌دانند و برایش تدارک می‌بینند.

در همین شب‌ اما هستند افرادی که توان مالی لازم برای تدارک سفرۀ یلدا را ندارند، پدرا و مادرانی که نزد فرزندان شرمگین‌اند، کسانی که نمی‌توانند مهمانی داشته باشند و مجبورند شب طولانی یلدا را به‌تنهایی صبح کنند. همین وضعیت است که رابطۀ شب یلدا و کار خیر را به ما نشان می‌دهد و ما را بر آن می‌دارد که در چنین مناسبتی هم به فکر نیازمندان باشیم.

در ادامه می‌خوانید:

یلدا به چه معناست؟

یلدا برگرفته از واژه‌ای سریانی به‌معنای زایش است. آخرین شب ماه آذر یلدا نامیده شده است که در فرهنگ عامه به آن شب چله هم می‌گویند.

شب یلدا یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان بود. این رویداد در زمان داریوش اول، یعنی از سال ۵۰۲ قبل از میلاد رسماً به تقویم رسمی ایرانیان راه یافت. چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، سنّتی باستانی است.

بنیان زندگی مردم روزگاران گذشته بر پایۀ کشاورزی تشکیل بود و با سپری‌شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی هماهنگ می‎شد، این مردم بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصل‌ها و بلندی و کوتاهی روز و شب و مسیر حرکت و سکون ستارگان تنظیم کنند.

این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید به‌عنوان نماد نیکی با تاریکی و ظلمت شب در نبرد است. مردم دوران باستان دریافتند کوتاه‌ترینِ روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و پس از آن، روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند؛ از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیدند و جشن گرفتند.

آداب و رسوم شب یلدا

در روزگاران قدیم مردم با گردآمدن دور آتش، رقص و پایکوبی این شب را جشن می‌گرفتند. آنگاه سفره‌ای بزرگ می‌گستردند و آتشدان، عطردان و خوراکی‌های گوناگون مثل نان، شیرینی، حلوا و گوشت قربانی روی آن می‌گذاشتند.

همچون گذشته، اکنون هم جشن‌گرفتن یلدا میان مردم طرفدار دارد. با نزدیک شدن به شب یلدا، بازارها شلوغ می‌شود تا برای این جشن باستانی میوه، شیرینی و آجیل بخرند. هرچند بیشتر، بزرگ‌ترها میزبان این جشن هستند اما خانواده‌های جوان‌تری هم وجود دارند که این شب را با جمع کوچک خودشان جشن می‌گیرند.

به هر حال دورهم‌نشینی مهم‌ترین مراسم یلداست. دوستان و فامیل ساعاتی را کنار هم می‌گذرانند تا شب را با هم به روشنایی صبح برسانند.

خوردن آجیل و خوراکی‌های پاییزی، گرفتن فال حافظ، داستان‌گویی و نَقل خاطرات اصلی‌ترین برنامه‌هایی است که شب یلدا بین مردم رواج دارد.

نیکان شمایید و می‌توانید کمک‌های خود را از درگاه خیریه آنلاین به دست نیازمندان برسانید.

خوراکی‌های شب یلدا

آجیل، انار و هندوانه، مهم‌ترین و مرسوم‌ترین خوراکی‌های شب یلدا هستند. هرچند ممکن است سبزی‌پلو با ماهی، آش رشته، کدوحلوایی پخته، لبوی پخته، ازگیل، خرمالو و بسیاری خوراکی‌ها و غذاهای دیگر به آنها اضافه شود.

داستان‌های قدیمی می‌گویند که میوه‌های قرمز رنگ نمادی از زایش، نور و گرمی هستند و آغاز سپیده دم را بشارت می‌دهند. طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و شیرینی‌ها مخصوص برای شب یلدا تهیه می‌شوند اما میوه‌های مرسوم برای این جشن هندوانه و انار است.

انار مهم‌ترین خوراکی شب یلدا، به ‌معنای زایش و نماد این رویداد است. شکستن انار خوشی را برای مردم به ارمغان می‌آورد. پوشش بیرونی بنفش رنگ انار نماد تولد و یا سپیده‌دم است و دانه‌های قرمز روشن آن به معنی درخشش زندگی ا‌ست. بیشتر میوه‌های مرسوم در شب یلدا در آن دوره (ایران باستان) با خود برکتی را به ارمغان آورده‌اند.

ایرانیان باستان معتقد بودند، کسانی که زمستان را با خوردن میوه‌های تابستانی شروع می‌کنند در طول فصل سرما اسیر بیماری‌های مربوط به این فصل نمی‌شوند. امروزه می‌دانیم که وجود ویتامین C در هندوانه مهر تاییدی بر این ادعاست. همچنین در آن زمان هندوانه‌ها به دلیل شکل کُروی خود نمادی از خورشید بودند. بنابراین، خوردن هندوانه یکی از مهم‌ترین سنت‌های این شب است. هندوانه بیشتر از هر میوه دیگری در این مراسم مصرف می‌شود و بازار فروش آن نزدیک شب یلدا بسیار داغ  است.

گفته می‌شود خوردن آجیل در این شب موجب برکتِ رزق و روزی برای روزهای آینده سال خواهد شد. آجیل شب یلدا احتمالاً همان آجیل چهار مغز، شامل گردو، فندق، پسته و بادام است؛ اما برخی منابع آجیل هفت قلم را به عنوان آجیل اصلی شب یلدا معرفی می‌کنند که از بادام، پسته، فندق، گردو، نخودچی، کشمش و باسلوق تشکیل می‌شود. مردم مناطق مختلف بسته به سنت‌هایشان، توت خشک، برگۀ زردآلو و انواع میوه‌های خشک به آجیل شب یلدا اضافه می‌کنند.

شعرخوانی در شب یلدا

یلدا رویدادی سنتی است که ریشه در تاریخ ایران دارد، پس دور از ذهن نیست که مردم در این شب به‌جز دورهمی‌گرفتن و خوردن خوراکی‌های خوشمزه، کارهای جدی‌تری مثل خواندن آثار بزرگان ادبیات ایران‌زمین را هم انجام دهند.

گرفتن فال با دیوان حافظ و خواندن شاهنامۀ فردوسی از دیرباز جزو کارهای مورد علاقۀ مردم در جشن یلدا بوده است و هنوز هم خانواده‌های بسیاری آن را جدی می‌گیرند.

شعر حافظ از جمله پیچیده‌ترین اشعار فارسی و معمولاً بیش از یک معنا می‌تواند از آن دریافت کرد. به همین دلیل است که مردم از قدیم معتقد بودند آینه‌ای از احوالات خود را در شعر حافظ می‌بینند و فال گرفتن با دیوان او می‌تواند چیزی دربارۀ زندگی را به آنان نشان دهد.

دورهم‌بودن در شب یلدا

شب یلدا مخصوص دیدن آنهایی است که دوستشان داریم. از بزرگ‌ترهای فامیل گرفته تا دوستان و همسایه‌ها، در این شب ممکن است دور هم جمع شوند تا اوقاتی خوش را با هم سپری کنند.

عیادت از سالمندان، بیماران، کودکان بی‌سرپرست و توجه به آنهایی که شاید در چنین شبی تنها باشند هم از کارهایی است که در شب یلدا به آن سفارش شده است. رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که می‌تواند برای گذراندن بلندترین شب سال انتخاب شود.

شب یلدا و کار خیر

مردم نیازمند جامعه حتی شب‌های یلدا هم به کمک نیاز دارند. حقیقت این است که افراد زیادی هستند که توان خرید ملزومات سفرۀ یلدا را ندارند که هیچ حتی برای تأمین مایحتاج اولیۀ زندگی هم با مشکل مواجهند. به همین دلیل است که شب یلدا و کار خیر باید با هم پیوند بخورند و نیازمندان در این ایام که بسیاری سرخوش و شادند، فراموش نشوند.

خیریه‌های بسیاری هستند که در این ایام آمادۀ دریافت کمک‌های مردم برای کمک به افراد نیازمند هستند. با این کمک‌ها مایحتاج برای خانواده‌ها تهیه می‌کنند یا مستمری مددجویان را با این کمک‌ها تأمین می‌می‌کنند تا آنان هم بتوانند این شب را با آرامش سپری کنند.

مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت، پایان هر فصل سبد آذوقه‌ای برای مددجویانش تهیه می‌کند. روزهای پایانی بهار و تابستان این بسته برای مددجویان نیکان ارسال شد. روزهای پایانی پاییز اما با ایام شب یلدا هم‎زمان شده است، نیکان هم با نیت آنکه بخشی از نیازهای شب یلدای خانواده‌های تحت پوشش خود را پاسخ گوید، تلاش کرد بسته‌های آذوقه را به موقع به دست آنان برساند. فیلم‌ و عکس‌های این رویداد که با همکاری داوطلبان اجرا شد را در اینستاگرام نیکان قابل مشاهده است.

نیکان می‌داند که شب یلدا و کار خیر را نمی‌توان از هم جدا کرد، این مؤسسه در هیچ‌یک از روزها و مناسبت‌های سال مددجویانش را فراموش نمی‌کند؛ مخصوصاً وقت‌هایی از سال که سختی زندگی می‌تواند آزاردهنده و ناامیدکننده باشد.