بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان

آسیب‌های خشکسالی در کشور و به‌ویژه استان‌های جنوبی و شرقی بسیار زیاد است. مردم این مناطق هم همواره از مرکز اخبار دور هستند، معمولاً حتی بسیاری مناطق مرزی را ناامن تصور می‌کنند و حضور چهره‌های فرهنگی در آنجا کم‌رنگ است. طرح نذر آب به جز اهداف اصلی‌‍اش که رساندن آب بود موجب شد این وضعیت تغییر کند.

سیستان‌وبلوچستان یکی از استان‌هایی است که مردم آن برای در دسترس‌داشتن آب کافی و پاکیزه به کمک نیاز دارند. در ‌سال‌های گذشته تلاش شده است تا این مشکل در این استان حل شود و با آب‌رسانی بیشتر و بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان مردم این استان آسوده‌تر زندگی کنند.

سازمان هلال‌احمر با اجرای طرح نذر آب در این مسیر قدم گذاشته است. به جز مؤسسات خیریه و نیکوکاران هم به این موضوع علاقه نشان داده‌اند. مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت به عنوان حامی خانواده تلاش کرده است تا از همۀ نیروهای خود برای بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان استفاده کند.

در ادامه می‌خوانید:

• دربارۀ طرح نذر آب
• وضعیت بحرانی آب در سیستان‌وبلوچستان
• چرا تصفیۀ آب مهم است؟
• تلاش نیکان برای بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان
• نیکان، نذر آب و طرح‌های دیگر

دربارۀ طرح نذر آب

از سال ۲۰۱۹ فدراسیون صلیب سرخ و هلال‌ احمر برنامه‌ای را وضع کرد که مبنی بر تغییرات اقلیمی بود. در ۲۰ سال گذشته بیشترین فعالیت‌های هلال احمر و صلیب سرخ به شکل مداخله در بحران‌های ناشی از تغییرات اقلیمی بوده است. آب یکی از موضوعات تثبیت جمعیت در مناطق دچار بحران است. دسترسی جمعیت به آب آشامیدنی جزو وظایف هلال احمر است.

نذر آب کمک به آب‌رسانی، تهیۀ تجهیزاتی مانند دستگاه‌های تصفیۀ آب، آب‌شیرین‌کن، لوله‌کشی و… است. این طرح در سال اول اجرای طرح نذر آب سیستان‌و‌بلوچستان را پوشش داده شد و در سال‌های بعد ۴ استان دیگر هم اضافه شد. طرح نذر آب چند دوره به استان‌ها سپرده شد اما در دورۀ چهارم با اعلام فراخوان عام، خیریه‌ها و نیکوکاران هم این امکان را یافتند که به یاری استان‌های کم‌آب بپیوندند.

وقتی خیران و رسانه‌ها به این مناطق آمدند هم مهمانان استان با منطقه آشنا شدند و هم اعتماد مردم این شهرها و روستاها بیشتر شد. آنها سال‌هاست محرومیت را تحمل کرده‌اند و در این سال‌ها احساس کردند بخشی از کشور هستند. الان مدت‌هاست این مناطق هیچ اتفاق ناخوشایندی را به‌خود ندیده است و آرامش در آنجا وجود دارد.

وضعیت بحرانی آب در سیستان‌وبلوچستان

سیستان‌ و بلوچستان همیشه با محرومیت دست‌و پنجه نرم کرده است و بی‌آبی از آن دسته محرومیت‌هاست که  می‌تواند مشکلات را صدچندان کند. این استان هر سال با بارش اندک باران مواجه است، به علاوه وجود هوتک‌ها، چاه‌نیمه‌ها و کیفیت نامطلوب آب آنها وضعیت را بغرنج‌تر کرده است. به همین دلیل اجرای همۀ طرح‌های یاری‎رسان از جمله طرح نذر آب و کمک‌های خیران و نیکوکاران اهمیت بسیاری دارد.

استان سیستان‌وبلوچستان همان‌طور که از نامش پیداست به دو بخش سیستان و بلوچستان تقسیم می‌شود. در سیستان که از شهرهای زابل، سراوان، زهک و خاش تشکیل شده است، آب مورد نیاز مردم از چاه‌نیمه‌ها تأمین می‌شود. چاه‌نیمه‌ها چهار چالۀ طبیعی بزرگ در سیستان است که آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آنها هدایت می‌شود.

گنجایش این چاله‌ها ۱۵۰۰ میلیون متر مکعب است و در بهترین حالت یک هفتم دریاچه هامون است. هنگام کم‌آبی، آب آشامیدنی و قسمتی از آب کشاورزی سیستان از این دریاچه‌های مصنوعی تأمین می‌شود.

با این حال از آنجا که مدتی است افغانستان حقابه ایران از هیرمند را قطع کرده‌است، آب چاه‌نیمه‌ها روان نیست و راکد و پر از لجن شده است و به همین دلیل نیاز به تصفیه دارد.

بلوچستان شامل شهرهای جنوبی استان است، چاه نیمه ندارد اما در حاشیۀ بعضی روستاهای این منطقه دره‌های طبیعی‌ای وجود دارد که آب باران در آنها جمع می‌شود و از آنجا که خاک بلوچستان آب را به خود جذب نمی‌کند، جمع‌شدن آب باعث ایجاد چاه نیمه می‌شود. مردم این منطقه از هوتگ‌های برای استحمام، آشامیدن، سیراب‌کردن احشام، استفادۀ روزمره و… استفاده می‌شود؛ درحالیکه حیوانات در آن می‌میرند و گاندو هم دارد. این مشکلات موجب شده است که هوتگ‌ها به تصفیه‌کننده نیاز داشته باشند.

به جز هوتگ، بخشی از آب این منطقه از سد زیردان تأمین می‌شود. این سد باهدف ذخیره‌سازی جریان‌های سیلابی رودخانه برای تأمین آب مورد نیاز بخش کشاورزی، آب آشامیدنی و آب بخش صنعت ساخته شده است. با این حال به‌دلیل شوربودن آب این سد به دستگاه آب شیرین کن نیاز دارد.

چرا تصفیۀ آب مهم است؟

آب تقریباً در همه جای کرۀ زمین یافت می‌شود. منابع تأمین آب مانند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها حاوی آلاینده‌های زیادی همچون زباله‌ها، گل‌ولای، شن و ماسه، میکروارگانیزم‌های بیماری‌زا و فاضلاب‌های صنعتی و خانگی هستند. برای اینکه آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها قابل استفاده برای آشامیدن باشد، مراحل مختلفی باید طی شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های مختلفی برای ازبین‌بردن و یا کاهش آلاینده‌هایی مثل نیترات‌ها، آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین، مواد آلی و حذف طعم نامطبوع آب طراحی شده است.

ممکن است بعضی افراد تصور کنند که نوشیدن آب تصفیه‌نشده مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند یا این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا با وجود اینکه سال‌هاست از آب معمولی استفاده می‌کنند و هرگز بیمار نشده‌اند، توجه به این نکته ضروری است که برخی از بیماری‌ها نشانه‌های قابل رؤیت ندارند؛ بیماری‌هایی مثل هپاتیت و فلج اطفال که توسط تک یاخته‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها به وجود می‌آیند.

نکتۀ دیگر این است که برخی از آلاینده‌های موجود در آب آشامیدنی، اثرات منفی خود را در درازمدت و پس از گذشت ۱۰ تا ۱۵ سال نشان می‌دهند.

تصفیۀ آب ضروری است. این موضوع در مناطقی از کشور که مانند سیستان‌وبلوچستان که مردم مجبورند از آب جمع‌شده در هوتگ‌ها و چاه‌نیمه‌ها استفاده کنند اهمیت بیشتری دارد، زیرا این آب راکد و در تماس با انواع آلاینده‌هاست. برای آنکه آب سیستان و بلوچستان کیفیتی مناسب برای استفادۀ مردم پیدا کند برنامه‌هایی برای تصفیۀ آب این استان انجام شده است.

تلاش نیکان برای بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان

مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت با همکاری خیران خود تلاش کرده است مشکلات کیفیت آب سیستان و بلوچستان را رفع کند.

از سال 1399 تاکنون این خیریه به شکل‌های مختلف در این مسیر قدم برداشته است. در منطقۀ دشتیاری که از محرم‌ترین مناطق ایران است، برای تصفیۀ آب هوتک‌ها 5 دستگاه تصفیۀ آب شامل چهار دستگاه پیش‌تصفیه و یک دستگاه آب‌شیرین‌کن نیاز بود.

این دستگاه‌ها در این مدت خریداری و نصب شده است، دستگاه آب شیرین‌کن با ظرفیت ده مترمکعب در شبانه‌روز برای بهبود کیفیت آب سد زیردان خریداری و نصب شده است. هزینۀ خرید و نصب دستگاه با نیکان بود اما به دلیل آنکه دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن به نگهداری نیاز دارند، مردم منطقه با کمک هم هزینه‌های نگهداری از این دستگاه را تأمین می‌کنند.

نیکان، نذر آب و طرح‌های دیگر

بعد از فراخوان هلال احمر برای طرح نذر آب4، این سازمان خیریۀ نیکان را برای کمک به بهبود کیفیت آب سیستان و بلوچستان انتخاب کرد. سال 1400 نیکان در قالب این طرح 11 دستگاه  تصفیۀ آب خرید و برای بهسازی شبکۀ آب‌رسانی به روستاهای زهک  10 کیلومتر لوله‌کشی انجام داد، موضوعی که در اینستاگرام مؤسسه هم می‌توانید دربارۀ آن بخوانید.

در پروژۀ دیگری که اسنپ حامی آن بود، برای بهبود کیفیت آب شش دستگاه تصفیۀ آب خریداری شد که 3 دستگاه آن در بمپور و 3 دستگاه در نیمروز خریداری و نصب شد.

به جز این‌ها گاه افراد خیری هم وجود دارند که علاقه‌مندند مستقل از طرح‌های دیگر نهادها، برای منطقه‌ای دستگاه تصفیۀ آب خریداری کنند. در سال گذشته یکی از حامیان همیشه‌همراه نیکان هزینۀ خریداری و نصب یک دستگاه تصفیۀ آب در بخش صابری شهرستان نیمروز را پرداخت کرد تا مردم این بخش به آب باکیفیت‌تری دسترسی داشته باشند. تلاش نیکان این است که از این پس پروژه‌های آب خود را در بخش توزیع شبکۀ آب‌رسانی ادامه دهد.