تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران
تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران چیست؟ آن هم کشوری که در زمینۀ وقوع بلایای طبیعی رتبه‌دار است. براساس آمار منتشر شده، ایران یکی از 10 کشور حادثه خیز جهان است و از ۴۳ نوع بلایای طبیعی که در دنیا رخ می‌دهد، ۳۷مورد آن در ایران اتفاق می‌افتد.
فقط در سال ۱۴۰۰حدود ۸ هزار و ۶۳۰ زمین‌لرزه در داخل کشور و نواحی مرزی ثبت شد که ۱۶۷ مورد آن به بزرگی بیش از 4 ریشتر بود. به جز زلزله سیل نیز حادثۀ طبیعی دیگری است که هر سال در استان‌های مختلف رخ می‌دهد. سال گذشته نیز بارش شدید باران، نامناسب بودن بستر رودخانه‌ها و طغیان آنها موجب شد کشور خسارات زیادی از سیل ببیند.
آنچه برشمردیم فقط اتفاقات سال گذشته است، در دهه‌های گذشته وقوع سیل و زلزله، هر سال شهر یا روستایی را با مشکل مواجه کرده است. متأسفانه خسارت بسیاری از این حوادث هنوز جبران نشده است و با اتفاق افتادن حادثه‌‌ای جدید به شمار افراد آسیب‌دیده، خانه‌هایی که ویران شده‌اند و زیرساخت‌هایی که باید از ابتدا ساخته شوند، افزوده می‌شود.
نکتۀ نگران‌کننده آن است که پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی اعلام کرده، ایران وارد دوران ۱۰ سالۀ پُر زلزله‌ای شده و زلزله‌ها و خسارت‌های بیشتری در راه است. خیریه‌ها معمولاً از داوطلبان کمک در مواقع بحرانی هستند اما نقش واقعی آنها در چنین مواقعی چیست و چه قابلیت‌هایی می‌توانند داشته باشند.
مدیریت بحران چیست؟
برای آنکه بدانیم در مواقع بحرانی چه عملکردی مناسب‌تر است، پیش از هر چیز باید با بحران و مدیریت آن آشنا شویم. بحران در مسئله‌ای که ما آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم به آن موقعیتی گفته می‌شود که یک عامل طبیعی مثل سیل، زلزله، آتش‌سوزی یا توفان زندگی مردم و سلامت شهرها و زیرساخت‌های آن را با خطر مواجه می‌کند.
در چنین شرایطی احتمال آسیب‌دیدن افراد، شیوع بیماری‌های واگیر و کمبود آب، غذا و سرپناه وجود دارد و به همین دلیل لازم است، در فرصتی کوتاه سازماندهی لازم برای کمک به مردم و به فراخور حادثۀ پیش‌آمده، فعالیت‌های عمرانی لازم مثل باز کردن راه، جلوگیری از سیلاب یا ایمن‌کردن سازه‌های آسیب‌دیده انجام شود.
در واقع مدیریت بحران و تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران همین سازماندهی سریع و تخصصی است و هدف کلی آن، بهینه‌سازی فعالیت‌های مقابله با بحران و به حداقل رساندن خسارات ناشی از آن با اعمال مدیریت در سه مرحله قبل، حین و بعد از بحران است. به جز نهادهای دولتی مدیریت بحران، در چنین شرایطی سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها و عموم مردم نیز می‌توانند مفید باشند. زیرا مشارکت جامعه در واقع سهیم‌شدن مردم در تمام فرایندهای مربوط به چرخۀ مدیریت بحران است.
بیشتر بخوانید: نقش خانواده در زندگی فرزندان
بحران و نقش مردم در زمان بحران
از اواخر قرن حاضر، حوادث مختلف و بحران‌های عظیمی مانند سونامی اقیانوس هند، طوفان کاترینا در ایالات‌متحده و زلزلۀ بم رخ داده است، حوادثی که تأثیرات عمیق و طولانی بحران‌ها را بر زندگی بشر را به خوبی نشان می‌دهند. نمی‌توان نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران را انکار کرد. کمک‌های خیران و سازمان‌های غیردولتی می‌تواند به‌طور مشخص زندگی افراد آسیب‌دیده را با تهیۀ فوری غذا، کمک و سرپناه نجات دهد. آنها همچنین می‌توانند آگاهی عمومی را افزایش دهند، ارتباطاتی بین جوامع محلی و دولت‌ها برقرار و با ایجاد تعامل معنادار با جوامع محلی به «ایجاد ظرفیت محلی برای پاسخ به سوانح» کمک کنند.
بررسی تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران
در مدیریت بحران‌ها، سه نهاد اصلی دولت، بخش خصوصی و جامعۀ مدنی نقش بازی می‌کنند که بازیگران متعددی در آن دخیل هستند. نداشتن آمادگی و مقابله نکردنِ مناسب با بحران‌های طبیعی، خسارات سنگینی به ملت‌ها و دارایی‌های آنها وارد می‌کند که گاه جبران‌ناپذیر است.
به همین دلیل حضور و تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران در روند مدیریت بحران‌های طبیعی، می‌تواند این هزینه‌ها را کاهش دهد. از دیدگاه جامعه‌شناسی، مشارکت به معنای احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در آن است‌که به فعالیت اجتماعی منجر می‌شود. فعالیت خیریه به‌عنوان اقدام شخصی و داوطلبانه برای خیر عمومی و نفع اجتماع شاخصی مهم از ظرفیت یک جامعه برای شناسایی مشکلات عمومی و رفع آنها است، موضوعی که بر تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران صحه میگذارد.
ارائۀ کمک‌های خیریه و داوطلبانه از پیش‌شرط‌های توسعۀ جامعه مدنی به شمار می‌آید و از ارکان اصلی ایجاد و تقویت شبکه‌های روابط جمعی در درون جوامع است. اگر بخواهیم نگاهی روشن به توان خیریه‌ها هنگام بحران داشته باشیم، می‌توان گفت که کمک خیریه‌ها در زمان بروز حادثه‌های بزرگ و آسیب‌زا می‌تواند چند شکل مختلف داشته باشد. در نخستین ساعات بروز بحران، خیریه‌ها با کمک به تأمین نیازهای اولیۀ مردم و ارسال نیروهای مردمی برای کمک به آسیب دیدگان می‌توانند مؤثر باشند.
بیشتر بخوانید: بررسی مسئولیت اجتماعی شرکت سه‌نان
در روزهای پس از بحران دامنۀ کمک به آسیب‌دیدگان گسترش مییابد، در این مرحله تأمین خوراک، پوشاک، خدمات پزشکی و بهداشتی و ایجاد سرپناه‌های موقت اهمیت دارد. هرچه از زمان بروز حادثه فاصله بگیریم، اموری که خیریه‌ها می‌توانند در آن مثمر ثمر باشند دایرۀ گسترده‌تری پیدا می‌کند و روند مدیریت بحران، وارد کارهای بزرگتر و پرهزینه‌تری مانند بازسازی خانه‌ها، مدارس، راه‌ها و مواردی از این دست می‌شود.
درست است که برای بازسازی بناهای آسیب‌دیده به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز است اما اهمیت خیریه‌ها نیز در همین مرحله مشخص می‌شود، زیرا آنها این توانایی را دارند که با بسیج خیران، بودجه و نیروی انسانی لازم برای چنین پروژه‌های بزرگی را فراهم کنند.
نیکان ماموت در زمان بحران
در سال‌های اخیر حوادث زیادی در ایران رخ داده و تأثیر خیریه‌ها در زمان بحران و مدیریت آنها قابل توجه بوده است. از زلزله‌های سی‌سخت و اندیکا گرفته تا زلزلۀ اخیر استان هرمزگان، مراکزی مانند مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت تلاش کرده‌اند از اولین ساعت‌ها به آسیب‌دیدگان کمک‌رسانی کنند.
مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت در طول سال‌های فعالیت خود، همواره در بحران‌ها همراه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران بوده و در همۀ حوادث با مجوز این جمعیت کمک‌های خود را به هم‌وطنان آسیب‌دیده رسانده است. به عنوان مثال تلاش برای بازسازی منازل روستاییان زلزله‌زدۀ سی‌سخت از جملۀ فعالیت‌های این خیریه است، فعالیتی که براساس آن بیش از 50 خانه برای زلزله‌زدگان ساخته شد.
هنگام بروز حوادثی مانند زلزله همۀ ابعاد زندگی مردم ناگهان متوقف می‌شود، توقفی که اگر در زمینۀ تحصیل کودکان باشد، می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به سرنوشت آنان وارد کند.
مؤسسۀ خیریۀ نیکان ماموت با جذب حامی برای تأمین کانکس‌های آموزشی، به کودکان مناطق آسیب‌دیده و محروم شهرهای زیادی لذت دوبارۀ درس‌خواندن را بازگرداند و کمک کند آنها از درس‌خواندن عقب نمانند. در آخرین نمونه از چنین حوادثی، خیریۀ نیکان ماموت تلاش کرد برای آسیب‌دیدگان زلزلۀ تیر 1401 هرمزگان وسایل خنک‌کننده تهیه کند تا در گرمای جنوب، این هم‌وطنان بتوانند شرایط را اندکی بهتر تحمل کنند.
مجموعۀ کمک‌هایی که نیکان ماموت به آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی، کرده است آن‌قدر متنوع هستند که بتوانیم توانایی خیریه‌ها برای کمک‌رسانی را متوجه شویم. نیروی خیریه‌ها برای رساندن امدادهای فوری، نباید دست کم گرفته شود، آنها می‌توانند بیش از آنچه جامعه انتظار دارد، فعالیت داشته باشند.
برای آگاهی از برنامه‌های نیکان ماموت در زمان بحران، اینستاگرام خیریه را دنبال کنید.
نظرات
نظر شما در مورد این مطلب چیست؟